Έφυγε σε ηλικία 105 ετών η «Αρχόντισα του Πόντου»

Η Αρχόντισσα του Πόντου, η Γιαγιά όλων των Ποντίων, όπως την αποκαλούσαν οι απανταχού Πόντιοι, η Σάνο Χάλο (Ευθυμία Βαρυτιμίδου του Χαραλάμπους, σύζυγος Αβραάμ Χάλο) έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 105 ετών.

Σύμφωνα με ανακοίνωση της Παμποντιακής Ομοσπονδίας ΗΠΑ και Καναδά, «υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα, ένας ζωντανός θρύλος μαχητικότητας και κουράγιου, μια γυναίκα με όραμα και πίστη».

Όπως τονίζεται, «η Σάνο Χάλο με την προσωπική της μαρτυρία για τα πάθη που είχε υποστεί πριν 90 χρόνια στη γενέτειρα της, στον Πόντο, όπως αυτές καταγράφηκαν από τη κόρη της, Θία Χάλο (Thea Halo) στο βιβλίο «Not Even My Name» ("Ούτε Καν το Όνομα Μου"), πρόβαλε σε όλο τον κόσμο το μείζον εθνικό ζήτημα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας και γενικότερα όλων των χριστιανικών λαών της τότε παραπαίουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας».

Το βιβλίο εξιστορεί τη δραματική πορεία θανάτου από τον Πόντο μέχρι τον Λίβανο της δεκάχρονης τότε Σάνο, κατά την οποία ξεκληρίστηκε όλη η οικογένειά της και την συνταρακτική αναζήτηση των πατρογονικών της εστιών εβδομήντα χρόνια μετά ώστε να ανακαλύψει την εθνική της ταυτότητα και το οικογενειακό της όνομα μέσα από κάποιες θολές παιδικές αναμνήσεις.

Η Παμποντιακή Ομοσπονδία αναφέρει ότι «η Σάνο Χάλο ήθελε με "θείο" πείσμα, όχι απλά να μην ξεχάσει, αλλά πολύ περισσότερο να αυτοπροσδιοριστεί εθνικά, κοινωνικά και ιστορικά. Και το πέτυχε μέσα από την ενδελεχή αναζήτηση της κόρης της Θία. Η Γιαγιά του Πόντου έμαθε επιτέλους το πραγματικό της όνομα, έμαθε ποια είναι. Δεν έκανε το χατίρι των γενοκτόνων της. Επέζησε, κράτησε σαν φυλακτό τις θύμησες, τις διηγήθηκε και τις κατέγραφε με την πένα της κόρης της και δίδαξε την οικουμένη το ανείπωτο δράμα των Ελλήνων του Πόντου, των χριστιανών της Μικράς Ασίας. 

Η Σάνο Χάλο υπήρξε αναμφισβήτητα μια θρυλική μορφή του Ελληνισμού (ίσως τη μεγαλύτερη του απόδημου Ελληνισμού), ένα τεράστιο εθνικό κεφάλαιο της Ομογένειας μας, που δυστυχώς δεν έχει μελετηθεί σοβαρά και δεν έχει αξιοποιηθεί κατάλληλα ακόμη. Ο αδυσώπητος χρόνος προσπερνούσε την υπεραιωνόβια Γιαγιά του Πόντου, όχι απλά με κατανόηση αλλά, με βαθύ σεβασμό γιατί γνώριζε ότι η παρουσία της και το μήνυμά της αποτελούν πολύτιμες διαχρονικές αξίες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας οικουμενικής συνείδησης για σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη και τις αξίες της».

Στην ανακοίνωση σημειώνεται επίσης ότι «σε μια συμβολική καμπή της ιστορίας της Γιαγιάς το Πόντου, στα εκατοστά γενέθλιά της, αποφάσισαν φίλοι και συγγενείς της, εκφράζοντας τον πόθο της ίδιας, να εορτάσουν την 9η Μαΐου του 2009 τα εκατοστά γενέθλια της στη Μονή της Παναγίας Σουμελά στο Νιου Τζέρσεϊ των ΗΠΑ.

Τέλος, επισημαίνεται ότι «ήταν ημέρα Πέμπτη, 12η Ιουνίου 2009 στις 1:00 μμ στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, όπου οι κυρίες Σάνο και Θία Χάλο ορκίστηκαν ενώπιον της Γενικής Προξένου Άγης Μπαλτά και τους απονεμήθηκε τιμητικά η ελληνική υπηκοότητα. Η τακτοποίηση της πολιτογράφησης των δύο κυριών, της μητέρας και κόρης, αποτελούσε διακαή πόθο και των δύο και βέβαια πάγιο αίτημα των Ποντίων της Αμερικής. Η απόδοση επιτέλους της ελληνικής ιθαγένειας σε δύο γυναίκες που, όχι απλά είναι Ελληνίδες, αλλά προέβαλαν τις αξίες και τα πάθη του Ποντιακού Ελληνισμού σε όλη την ανθρωπότητα, ήταν επιβεβλημένη για την ελληνική πολιτεία και χρέος για τους Ποντίους της Αμερικής να απαιτούν κάτι τέτοιο».

www.ethnos.gr


Η  "γιαγιά του Πόντου" Ευθυμία - Σάνο Χάλο και η κόρη της, συγγραφέας Θία Χάλο

Η γιαγιά των Ποντίων

Για δεκαετίες ολόκληρες, όταν τη ρωτούσαν για την καταγωγή της, έλεγε "Ρουμ από την Τουρκία", χωρίς να γνωρίζει περισσότερα. Ούτε καν το όνομα της ("Not even my name", όπως τιτλοφορείται το βιβλίο με τις αναμνήσεις της, που την κατέστησε εμβληματική μορφή του Ποντιακού Ελληνισμού).

Με τη βοήθεια της κόρης της, Θία Χάλο, σκόρπιες αναμνήσεις ενός ζοφερού παρελθόντος, κάποιες περίεργες λέξεις μιας άγνωστης γλώσσας αποθηκευμένες στη μνήμη, μαζί με τη συστηματική μελέτη ιστορικών πηγών, ικανοποίησαν τη δίψα της να μάθει ποια είναι.

Το 1989 έκαναν μαζί το μεγάλο ταξίδι στον Πόντο, ένα προσκύνημα στην πατρογονική γη, και το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται.

Είχε εκδιωχθεί σε ηλικία μόλις 9 ετών από τον Αγιο Αντώνιο Κερασούντος, όχι προς την ελληνική επικράτεια όπως χιλιάδες άλλοι Ελληνες Πόντιοι, αλλά προς τα βάθη της Τουρκίας.

Επειτα από περιπλάνηση ετών μεταξύ Ντιγιάρμπακιρ, Λιβάνου και Συρίας, μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη σε ηλικία 15 ετών, μόνη επιζήσασα από την οικογένειά της. Παντρεύτηκε με προξενιό τον πολύ μεγαλύτερό της Αβραάμ Χάλο και απέκτησε 10 παιδιά και πολλά εγγόνια.

«Είμαι Πόντια, είμαι Ελληνίδα!», έλεγε μετά με ικανοποίηση, έχοντας πια βρει τις ρίζες, αλλά και το πραγματικό της όνομα: Ευθυμία Βαρυτιμίδου. Εψαξε παλιούς συγχωριανούς και τους βρήκε. Επισκέφθηκε την Ελλάδα και εντόπισε προσφυγικά χωριά με το όνομα Αγιος Αντώνιος, σε Θεσσαλονίκη και Κιλκίς. Εκεί συνάντησε με συγκίνηση ανθρώπους που είχαν παίξει μαζί ως παιδιά, πριν από 80 χρόνια. Δεν έχανε ευκαιρία να επιστρέφει στην Ελλάδα όποτε μπορούσε.

Το φθινόπωρο του 2009 όμως ήρθε για πρώτη φορά με ελληνικό διαβατήριο. Λίγους μήνες πριν, στα 100ά της γενέθλια, η γενική πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη είχε απονείμει τιμητικά την ελληνική υπηκοότητα στην ίδια και στην κόρη της, με διάταγμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κ. Παπούλια.

Η «Ελληνίδα Αννα Φρανκ»

Ανάμεσα στα πολλά προσωνύμια που έχουν αποδοθεί στη Σάνο Χάλο είναι και αυτό της «Ελληνίδας Αννας Φρανκ», παρόλο που το «ημερολόγιό» της δεν γράφτηκε από την ίδια. Το βιβλίο «Ούτε το όνομά μου» (Not even my name), που καταγράφει τη συγκλονιστική της ιστορία, έχει γραφτεί από την κόρη της, τη διακεκριμένη ζωγράφο-συγγραφέα Θία Χάλο. Εγινε μπεστ σέλερ και αποτέλεσε την αφορμή να πληροφορηθεί ένα ευρύ κοινό σε όλο τον κόσμο για τη γενοκτονία και τον ξεριζωμό του Ποντιακού Ελληνισμού.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ

ΕΘΝΟΣ