Αφιέρωμα της ιστοσελίδας της ΣΦΕΒΑ στην Μεμόραχη Αγίων Σαράντα

Χωριό 12 χλμ ανατολικά των Αγ. Σαράντα σε υψόμετρο 150 μέτρων. Βρίσκεται κάπου στη μέση του αυτοκινητόδρομου Ντερμίσι –Θεολόγο. Ανήκει στην επαρχία της Δίβρης.

Κατά τον λαογράφο Γρηγόρη Κατσαλίδα: «Η ταυτότητα του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού»: Μεμόραχη, τοπωνυμία χωριού κοντά στη Δίβρη. Βρίσκεται χτισμένη πάνω σ’ ένα λόφο κι από όλες τις μεριές προσβάλλεται από τους ανέμους. 

Το πραγματικό όνομα του χωριού (παλιά) ήταν Ανεμόραχη. 

Στο πέρασμα του χρόνου συντομεύτηκε η προφορά  της πολυσύλλαβης λέξης κι έγινε Μεμόραχη (έφυγε η πρώτη συλλαβή –α-) το ρινικό «ν» χάθηκε κι αντικαταστήθηκε με το «μ». Δε στέκει η ετοιμολογία « η ράχη του Μέμου», όπως ισχυρίζονται μερικοί.

Το 1852 ήταν τσιφλίκι με 16 σπίτια. Το 1888 είχε  20 οικογένειες με 100 κατοίκους, το 1927 κατέβηκε στους 71 κατοίκους και το 1965 έφθασε στους 257 κατοίκους. Στην τελευταία απογραφή του πληθυσμού είχε 61 οικογένειες με 301 κατοίκους, ενώ το 1990 η απογραφή ανάδειξε 257 κατοίκους.

Κατοικείται από ελληνική καταγωγής πολίτες.

Την ελληνικότητα του χωριού, εκτός των άλλων, την ομολογούν και οι τοπωνυμίες: Μισμήλι, Παλιουριά, Νταβέρα, Αϊ Νικόλας, Παλιομονάστηρο, Ντεριζιό, Στεράρι, Παλιομεμόραχη, Κουμπουλιές, Χαλίκια. Η Μεμόραχη έχει πολιούχο τον Άγιο Νικόλαο.
Ως μικρό χωριό είχε μόνον δημοτικό σχολείο και μετά οι μαθητές φοιτούσαν στη Δίβρη.

Στις 7 Αυγούστου 1943 στη Μεμόραχη έγινε το λεγόμενο «Συνέδριο της Μεμόραχης». Μερικοί απ’αυτούς που συμμετείχαν  ήταν: Γκουβέλης Ελευθέριος, Λάππας Μιλτιάδης και Ζώτος Γεώργιος από τη Δρόβιανη, Κάλλης Ιωάννης από τη Λεσινίτσα, Θωμάς Σπύρος απ’ την Αρδάσοβα, Γραίκας Φώ­τος, καθηγητής θεολόγος και Κώτσης Νικόλας από τη Δίβρη, ο ιερεύς Ανδρέας Ιωαννίδης (Παπανδρέου), Παππάς Ιωάννης και Κόκκαλης Σταύρος από το Αλύκο, ο ηγούμενος της ιεράς μονής Θεολόγου, ο ιερεύς Βασίλειος Τζόρος (Παπαβασίλης) από τη Μάλτσιανη, ο θρυλικός Καπετάνιος του Βούρκου Θύμιος Λιώλης από το Τσαούσι, Στεργιόπουλος Χρήστος από τους Λαζάτες..., γύρω στους 80.

Οι ομιλητές εισηγήθηκαν την άμεση κινητοποίηση για την οργά­νωση των χωριών, για την 
αυτοά­μυνά τους και την αντιμετώπιση κάθε κινδύνου και απειλής από οπουδήποτε και αν προέρχο­νταν.

Κάπου στο μέσον του Συνεδρί­ου είδαμε να καταφθάνει χωρίς ειδοποίηση και πρόσκληση ο Μιλτιάδης Κυργιάννης, με το ψευδώνυμο Αλέξης Γιάνναρης -­με μια ομάδα 4 ή 5 ενόπλων, σαν εκπρόσω­πος του ελληνικού Ε.Α.Μ και επέ­μενε να λάβει μέρος στη συζήτηση, παρά την άρνηση και αποδοκιμασία όλων των συνέδρων.

Με το θράσος που διακρίνει τους πάσης φύσεως ινστρούχτορες και χρησιμοποιώντας όλα τα γνωστά τερτίπια και μεθόδους από παρακλήσεις και υποσχέσεις, γιατί τότε δεν είχε τη δύναμη να χρησιμοποιήσει την απειλή και τη βία, αράδιασε μερικά, μέσα σε γενική κατακραυγή και 
αντίδρα­ση.

Αλλά οι σύνεδροι αγνοήσαντες τελείως την παρουσία του συνέχι­σαν το έργο τους και πήραν τελι­κά ομόφωνα την απόφαση να ορ­γανώσουν ένοπλες ομάδες στα χωριά της περιοχής τους, να ορ­γανωθούν σε όλα τα χωριά Επι­τροπές Εθνικού Αγώνα και ν' αρχίσει άμεσα προσπάθεια επαφής με τις περιοχές της Χιμάρας, της Δερόπολης και του Πωγωνί­ου, για να πράξουν και αυτοί το ίδιο, ώστε όλοι μαζί να αντιμετω­πίσουμε τον επερχόμενο κίνδυνο.

Το Συνέδριο εξέλεξε ομόφω­να Αρχηγό του συγκροτήματος Ριζών, τον Ελευθέριο Γκουβέλη με βοηθό του τον Νικόλαο Κώτση και για τα τμήματα του Βούρκου εξέλεξε τους Θύμιο Λιώλη, Σταύρο Κόκκαλη, Χρήστο Στεργιόπουλο και Ιωάννη Παππά.

Κατά την περίοδο της δικτατορίας η Μεμόραχη έγινε κέντρο  του Ενωμένου Γεωργικού Συνεταιρισμού «Συναδέλφωση», με γραφεία, κέντρο υγείας, ταχυδρομείο, καταστήματα και τα γραφεία της Ενωμένης Εξουσίας.

Η κυριότερη κατεύθυνση τα σιτηρά και η οπωροκαλλιέργεια.

Σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, ελιές και κηπευτικά για ατομική χρήση. Στην περιοχή της Μεμόραχης λειτουργεί ένα χοιροτροφείο κι ένα ελαιοτριβείο.

Όπως και στα άλλα χωριά κι εδώ η μετανάστευση άφησε βαθιά ίχνη.

(από συνεργάτη της ΣΦΕΒΑ στη Β. Ήπειρο)

sfeva.gr