Με συγκίνηση και αγωνιστικό παλμό η επέτειος του ΟΧΙ στην Β. Ήπειρο

του Θοδωρή Ασβεστόπουλου

…

Αν δεν επισκεφτεί κάποιος την Βόρειο Ήπειρο τις ημέρες των εκδηλώσεων για την 28^η Οκτωβρίου, δεν θα έχει ζήσει έντονα το νόημα της επετείου αλλά και το πόσο ζωντανό είναι το μήνυμα από το Έπος του 1940 – 1941.

Δεν είναι μόνο ότι πρόκειται για τον γεωγραφικό χώρο στον οποίο γράφτηκαν οι περισσότερες από τις χρυσές σελίδες του ΟΧΙ απέναντι στον ιταλικό φασισμό. Κάθε χρόνο σε αυτή την εθνική εορτή είναι που οι γηγενείς Έλληνες της περιοχής μπορούν να ακουστούν περισσότερο ότι δίνουν τον δικό τους αδιάκοπο αγώνα για την επιβίωση στις πατρογονικές τους εστίες. Μιας περιοχής που κατοικείται από ατόφιους Ηπειρώτες, την οποία τα συμφέροντα κάποιων ισχυρών έθεσαν εκτός της επικράτειας του ελληνικού κράτους, αποτελώντας όμως εδαφική συνέχεια της.

Για αυτό και οι Βορειοηπειρώτες ξέρουν να τιμούν όσο κανείς άλλος την 28^η Οκτωβρίου. Γιατί στα χώματα τους που είναι διάσπαρτα με οστά Ηρώων, συντελέστηκε η πρώτη νίκη κατά του Άξονα αλλά και επειδή ο αγώνας για αυτούς συνεχίζεται.

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια αυτό γίνεται όλο και πιο αντιληπτό στους Έλληνες της μητροπολιτικής Ελλάδας με αποτέλεσμα να πληθαίνουν οι εκδρομές τους στους χώρους θυσίας των στρατιωτών που αντιστάθηκαν στις ιταλικές ορδές, ώστε να αποτίσουν τον ελάχιστο φόρο τιμής.

Οι εφετινές επετειακές εκδηλώσεις όμως είχαν μεγαλύτερο παλμό και δυναμικότητα, ως απάντηση στις προκλήσεις της αλβανικής κυβέρνησης εις βάρος του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού.

Οι μαθητές των ελληνικών σχολείων σε Άγιους Σαράντα, Αργυρόκαστρο, Χιμάρα, Κορυτσά, Φοινίκη, Νίβιτσα, Δερβιτσάνη και Βουλιαράτες πραγματοποίησαν άψογα καλλιτεχνικά προγράμματα με ομιλίες, ποιήματα, τραγούδια και θεατρικά σκετς αφιερωμένα στην εποποιία του Ελληνικού Στρατού το 1940 – ΄41 στα βορειοηπειρωτικά βουνά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο παλμός και ο ενθουσιασμός που δείχνουν τα Ελληνόπουλα της Βορείου Ηπείρου στις επετειακές εκδηλώσεις για το ΟΧΙ είναι ξεχωριστός και δεν συναντάται συχνά στην Ελλάδα, συναισθανόμενα την κληρονομιά που κουβαλάνε.

Επίσκεψη στην κυρά της Χιμάρας Ερμιόνη Μπρίγκου

Το «Κανάλι Ένα» ήταν παρόν σε πολλές από τις επετειακές εκδηλώσεις. Υπήρξαν όμως μερικές ξεχωριστές στιγμές όπως η επίσκεψη μας στην κυρία Ερμιόνη Μπρίγκου, στην θέση Ζάμαρι της Χιμάρας. Στο κτήμα της είναι ενταφιασμένοι έξι Έλληνες στρατιώτες από τον Απρίλιο του 1941, των οποίων οι τάφοι φυλάσσονταν με άκρα μυστικότητα κατά τη διάρκεια του κομουνιστικού καθεστώτος (1945 – 1991). Για τον λόγο αυτό ο πατέρας της Ιωάννης Μπρίγκος, οδηγός του Ελληνικού Στρατού κατά τον πόλεμο, εξορίστηκε από τις αλβανικές αρχές. Δίπλα από τους τάφους των έξι στρατιωτών ορθώνεται ένα Μνημείο με τα ονόματα τους.

«Έρχεστε με ψυχή για να προσκυνήσετε τα παιδιά που άφησαν εδώ τα κόκκαλα τους. Αυτοί αξίζουν πάρα πολλά», είπε καλωσορίζοντας μας η κυρία Μπρίγκου.

«Είμαι ευχαριστημένη που έρχεται όλο και περισσότερος κόσμος εδώ για να δει αυτόν τον ηρωικό τόπο. Τελευταία έχουν έρθει από Αθήνα, Ξάνθη, Κοζάνη. Πριν δύο εβδομάδες ήρθαν εκατό άτομα με την εκδρομή που οργάνωσε η Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού Νομού Ξάνθης, με επικεφαλής τον πρόεδρο τον κ. Γεωργιάδη. Ήρθε και μία ομάδα από την Κόνιτσα πριν λίγες μέρες, με γυναίκες που τραγουδούσαν μοιρολόγια πάνω από τα μνήματα. Μου είπε μία κυρία από αυτές ότι ο αδερφός της μητέρας της έπεσε στο Τεπελένι, αλλά δεν ξέρει που ακριβώς είναι τα οστά του, ενώ  αυτοί εδώ είναι τυχεροί γιατί έρχονται επισκέπτες και τους ανάβουν ένα κερί. Έκλαψε πάνω από τους τάφους των παιδιών η γυναίκα αυτή για να τους βρέξει το κεφάλι, όπως είπε, αφού δεν μπόρεσαν να το κάνουν οι μανάδες τους.

Έρχονται άνθρωποι πατριώτες που αγαπάνε την Ελλάδα και συγκινούνται πάρα πολύ όταν τους λέω την ιστορία των παλικαριών που είναι θαμμένα εδώ.

Αυτό είναι που με ευχαριστεί και ότι κάνω δεν το κάνω γιατί με υποχρεώνει κανείς το κάνω γιατί αισθάνομαι ότι είναι καθήκον δικό μου. Τα γνώρισα αυτά τα παιδιά, που άφησαν τα νιάτα τους και τις μανάδες τους και δεν επιστρέψανε ποτέ στα σπίτια τους. Πολεμήσανε σαν λιοντάρια και με το αίμα το δικό τους έγραψαν μία λαμπρή ιστορία για όλη την Ελλάδα και για όλους τους Έλληνες. Και γι’ αυτό είμαστε υπερήφανοι», ανέφερε η «Κυρά της Χιμάρας».

Επίσης μας ανέφερε την επίσκεψη της Πρέσβεως της Ελλάδας από τα Τίρανα Ελένης Σουρανή: «Την Πέμπτη 26 Οκτωβρίου ήρθε η Πρέσβης και κατέθεσε στεφάνι στο Μνημείο των παλικαριών, είχαν χρόνια να έρθουν από την Πρεσβεία. Μου είπε “είσαι ένας άγγελος και με ψυχή Θεού” και της είπα πως ότι μπορώ θα κάνω».

Μας μίλησε για τους τουρίστες από Γερμανία, Ιταλία, Ρωσία και Ολλανδία που περνάνε από το Μνημείο των πεσόντων και ρωτάνε να μάθουν. Η γενναία Χιμαριώτισσα τους εξηγεί με λίγα ιταλικά που θυμάται από την κατοχή. Αναφέρθηκε ιδιαίτερα σε έναν Γερμανό τουρίστα που ήρθε το περασμένο καλοκαίρι και της είπε «Μουσολίνι φασίστ», έκοψε ένα κλαδί ελιάς το κατέθεσε στο Μνημείο και έφυγε χωρίς να γυρίσει την πλάτη. Ως ενθύμιο της άφησε έναν χρυσό σταυρό.

Η κυρία Μπρίγκου ζήτησε να συμβάλλει όποιος και όσο μπορεί ώστε να διατηρηθεί το μνημείο και ο περιβάλλοντας χώρος για να είναι ευπρεπισμένος όπως αρμόζει στους πεσόντες αλλά και για να είναι πιο εύκολα προσβάσιμος μετά από βροχές. Εξέφρασε επίσης την ευχή να έρθουν κάποια μέρα συγγενείς των πεσόντων αφού κανείς έως τώρα δεν ήρθε.

«Ευχαριστώ όλους τους Έλληνες και Ελληνίδες, τους εύχομαι χρόνια πολλά. Αθάνατα να είναι τα παλικάρια που έπεσαν για τη πατρίδα», είπε κλείνοντας η Κυρά της Χιμάρας.

Βουλιαράτες: Μήνυμα στην Αλβανία για τους άταφους πεσόντες

Όπως κάθε χρόνο οι κεντρικοί εορτασμοί γίνονται στους Βουλιαράτες Αργυροκάστρου όπου βρίσκεται το μοναδικό οργανωμένο στρατιωτικό νεκροταφείο των Ελλήνων πεσόντων στρατιωτών του 1940-΄41 στη Βόρειο Ήπειρο.

Αφού τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση, έγινε προσκλητήριο νεκρών και κατάθεση στεφάνων, η Πρέσβης της Ελλάδας στα Τίρανα Ελένη Σουρανή στο χαιρετισμό της ανέφερε τις δηλώσεις θαυμασμού των ξένων ηγετών – συμμάχων και εχθρών – για τον Ελληνικό Στρατό κατά το Έπος του ΄40. «Η 28^η Οκτωβρίου εκτός από ημερομηνία μνήμης μας θυμίζει το ανεκπλήρωτο χρέος της ταφής των Ελλήνων στρατιωτών που παραμένουν οι τελευταίοι άταφοι πεσόντες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου», είπε η κυρία Σουρανή, τονίζοντας την υποχρέωση της Αλβανίας στην επίλυση του ζητήματος.

«Θα περιμένουμε όσο υπάρχει και ένας Έλληνας άταφος και θα πολεμήσουμε γι’ αυτό», τόνισε η Ελληνίδα πρέσβης, προσθέτοντας ότι όσα χρόνια κι αν περάσουν οι ήρωες του ΄40 θα είναι αθάνατοι για να μας θυμίζουν ότι κάθε σπιθαμή της πατρίδας πρέπει να την υπερασπιζόμαστε με αγώνες και θυσίες.

Σε ακόμα πιο σκληρή γλώσσα προς τα Τίρανα μίλησε ο Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Τέκνων, Συγγενών και Φίλων Άταφων Πεσόντων Έπους 1940 – ΄41, κ. Γεώργιος Σούρλας.

Ενώ εξέφρασε ευχαριστίες προς τους κατοίκους των Βουλιαρατών και όσους βοήθησαν ώστε να γίνει το Στρατιωτικό Νεκροταφείο στο χωριό, ο πρώην υπουργός σημείωσε πως, «Δεν μπορούμε να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας και προς την αλβανική πλευρά, η οποία παραμένει σταθερή σε μία πολιτική που ουσιαστικά εμποδίζει τον ενταφιασμό των Ελλήνων πεσόντων στρατιωτών που έπεσαν στο έδαφος της το 1940 – ΄41 και παραμένουν άταφοι εδώ και 77 χρόνια. Από το 2009 έχει συσταθεί διακρατική επιτροπή για το θέμα αλλά δεν έχει προχωρήσει ουσιαστικά τίποτα».

Μάλιστα ο κ. Σούρλας έκανε σαφές ότι «Όσο η Αλβανία δεν επιλύει αυτό το ανθρωπιστικό ζήτημα δεν μπορεί να βρίσκεται στην ίδια ευρωπαϊκή οικογένεια με την Ελλάδα». Την στιγμή που ο πρώην βουλευτής έστελνε αυτό το μήνυμα στα Τίρανα, οι Αλβανοί επίσημοι (Περιφερειάρχης, Δήμαρχος και βουλευτές Αργυροκάστρου), που παρεβρίσκονταν στην εκδήλωση και νωρίτερα είχαν καταθέσει στεφάνια, αποχώρησαν εμφανώς ενοχλημένοι.

Στη συνέχεια η Ένωση Τέκνων, Συγγενών και Φίλων Άταφων Πεσόντων Έπους 1940 – ΄41 τίμησε τους δασκάλους, μαθητές και γονείς του Ελληνικού μειονοτικού σχολείου Βουλιαρατών Αργυροκάστρου για την αταλάντευτη και διαχρονική συμβολή τους στην ανάδειξη της θυσίας και στην διατήρηση της μνήμης των Ελλήνων πεσόντων μαχητών.

«Είστε και δικοί μας συγγενείς», είπε στην αντιφώνηση της μία καθηγήτρια εκ μέρους του σχολείου απευθυνόμενη στους πεσόντες που αναπαύονται στους Βουλιαράτες. 

Για να προσθέσει, «Είμαστε όλοι μαζί από το 1991 που τιμούμε την επέτειο του ΟΧΙ και κάθε χρόνο γινόμαστε όλο και πιο πολλοί, αλλά και οι ευθύνες μας έναντι των πεσόντων γίνονται πιο μεγάλες. Σε εμάς τους εκπαιδευτικούς έλαχε η πρόκληση ώστε να διδάξουμε στις επόμενες γενεές το αδούλωτο φρόνημα και την αντίσταση των Ελλήνων κατά του φασισμού και του ναζισμού, το λαμπρό παράδειγμα της άκαμπτης αγωνιστικότητας, την πίστη στα μεγάλα ιδανικά, την εθνική ομοψυχία, την αυτοθυσία, τον ηρωισμό, την γενναιότητα, το θάρρος, την αξιοπρέπεια. Σας υποσχόμαστε ότι οι δάσκαλοι και μαθητές των σχολείων της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας θα παραμείνουν θεματοφύλακες υπερασπιζόμενοι τις εθνικές αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης. Θέλουμε επίσης να σας ευχαριστήσουμε όλους τους φορείς που έρχεστε από την Ελλάδα για τη στήριξη και τη βοήθεια που μας παρέχετε σε διδακτικό εξοπλισμό και ύλη για τα σχολεία μας».

Η μαθητική εκδήλωση στους Βουλιαράτες κάθε 28^η Οκτωβρίου είναι μοναδική γιατί τα ποιήματα που απαγγέλλονται και τα τραγούδια που ακούγονται για τους Έλληνες Στρατιώτες που έπεσαν το 1940 – ΄41 λαμβάνουν χώρα πάνω από τα μνήματα τους!

Η τεράστια ελληνική σημαία στο κέντρο του χωριού με το σύνθημα που περιλαμβάνει (κεντρική φωτογραφία) εκδηλώνει περίτρανα το φρόνημα και τον πόθο των κατοίκων της περιοχής.

Δερβιτσάνη: Το Έπος του 1940 είναι Βορειοηπειρωτικό και όχι «αλβανικό»

Το απόγευμα της 28^ης Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε επετειακή εκδήλωση στο Πολιτιστικό Κέντρο της Δερβιτσάνης, του πολυπληθέστερου αμιγώς ελληνικού χωριού της Περιφέρειας Αργυροκάστρου, με θέμα  «Το Έπος του ΄40 μέσα από ένα λογοτεχνικό έργο».

Τα κείμενα που διαβάστηκαν αντλήθηκαν από το βιβλίο «Ο Ξύλινος Σταυρός», της κυρίας Σταματίας Καραγεωργίου – Πάπιστα και αναφέρονταν στην απελευθέρωση της Βορείου Ηπείρου από τον Ελληνικό Στρατό τον χειμώνα του 1940 και την αποθεωτική υποδοχή που επεφύλαξαν οι ντόπιοι στους Έλληνες στρατιώτες.

Το μήνυμα της εκδήλωσης που πλαισιώθηκε από παραδοσιακούς χορούς και πολυφωνικά ηπειρώτικα τραγούδια για τον Ελληνο-ιταλικό Πόλεμο, ήταν ότι το Έπος του ΄40 πρέπει να το αποκαλούμε «Βορειοηπειρωτικό» και όχι αλβανικό, μιας και οι αρχαίοι γεωγράφοι τοποθετούν την έκταση της Ηπείρου από τον Αμβρακικό Κόλπο έως τον ποταμό Γενούσο στη σημερινή κεντρική Αλβανία.

Στο ξεχασμένο νεκροταφείο στα ελληνο – αλβανικά σύνορα

Ξεχωριστό ήταν και το προσκύνημα σε ένα στρατιωτικό νεκροταφείο ξεχασμένο από όλους πάνω στα ελληνο-αλβανικά σύνορα, στην πυραμίδα 24 στο ύψωμα 669 του όρους Μπουρέτο, ανάμεσα από τα χωριά Ραντάτες Αργυροκάστρου και Ορεινό Ιωαννίνων. 

Εκεί είχαν ενταφιαστεί περίπου σαράντα Έλληνες στρατιώτες που έπεσαν ηρωικά στη μάχη κατά των Ιταλών από 30 Νοεμβρίου έως 5 Δεκεμβρίου 1940.

Κανάλι Ένα

Άγιοι Σαράντα

Φοινίκη

Βουλιαράτες 

Δερβιτσάνη