Αρχαία ελληνικά σχολεία μας: τα σχολεία του Θεολόγου (Ριζών)

     Η Μονή Ιωάννου του Θεολόγου ιδρύθηκε από τον 7o αιώνα. Στη Μονή αυτή λειτούργησε μια ανώτερη σχολή. Η σχολή αυτή «εθεωρείτο κέντρον πνευματικής ζωής», έγραφε η διδασκάλισσα Δήμητρα Ζούρα – Σταθοπούλου στο βιβλίο της «Η ελληνικότις της Βορείου Ηπείρου». 

Ιδρύθηκε από τον Κοσμά τον Αιτωλό κατά την τρίτη περιοδεία του το 1777, όπου ερχόμενος από Πόβλα, μένει και διδάσκει σε μεγάλο ακροατήριο στη Μονή Ιωάννου του Θεολόγου, μαζί με την ακολουθία του.

     Κατά το 1870 άρχισε παντού η ανασυγκρότηση των σχολείων. Έτσι και στο περιώνυμο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου ιδρύθηκε το 1876 κεντρική σχολή για την εξυπηρέτηση των γύρω χωριών. Ιδρυτές ήταν οι αδελφοί Λάππα από τη Δρόβιανη, στη μνήμη του αδελφού τους Ευθυμίου που είχε πεθάνει τότε. Γι’ αυτό και ονομάστηκε ΕΥΘΥΜΙΟΣ Κεντρική Σχολή Ρίζης. Εξυπηρετούσε τα γύρω χωριά: Κουλουράτες, Άγιος Ανδρέας, Τσαρκοβίτσα, Λουψάτες, Γιαννιτσάτες και Μάλτσιανη. Πολλοί μαθητές έρχονταν από τα κοντινά χωριά Γράβα, Κομμάτες και Καισαράτες.

     Πολύ βοήθησε την Κεντρική αυτή Σχολή ο Αρχιμανδρίτης Φιλήμων από τον Άγιο Ανδρέα, σπουδασμένος στα ονομαστά σχολεία της Δρόβιανης και του Αργυρόκαστρου. Το Μάρτιο του 1876 οικοδόμησε το κτίριο της Σχολής, ενώ το Μάιο του 1888 γεφύρωσε τον ποταμό της Λεσινίτσας με πέτρινη θολωτή γέφυρα για την επικοινωνία των μαθητών και του λαού.

ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΙ που δίδαξαν:  Γεώργιος Β. Κίτσος, Σπύρος Γ. Οικονομίδης, παπα- Πάνος Πετρίδης (διδάσκαλος και εφημέριος στην Τσαρκοβίτσα το 1878), Νικόλαος Μυστακίδης (ο γνωστός ιστοριοδίφης), Αθανάσιος Παρτάλης (τελειόφοιτος του Μαρσαλείου Διδασκαλείου), Σταύρος Π. Οικονόμου, Αριστοτέλης Γ. Κίτσος (βοηθός) και Γεώργιος Γραίκας από Δίβρη.                  

   Ο Ι. Λαμπρίδης (Αγαθοεργήματα – Α΄σελ. 57) αναφέρει σχετικά «Ο φιλόμουσος της Σταυροπηγιακής Μονής Ιωάννου του Θεολόγου Ηγούμενος Φιλήμων γενναίως προς ανέγερσιν του παρά ταύτη του Ευθυμίου Λάππα σχολείου συνεβάλετο, χορηγών ενταυτώ από το 1868 την τροφήν του διδασκάλου. Σημειωτέον δε ότι το Σχολείον τούτο έχει μαγαζεία, 2.000 γρόσια περίπου αποφέροντα.... Η Μονή αυτή παντελώς κατεστράφη από του Λυκουρσιανού κινήματος»

  Από μια στατιστική του έτους 1898-1899 (εφημ. «Αγών» των Αθηνών, 1900-1901) αναφέρουμε:

     ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, με σχολική περιφέρεια τα έξι γύρω χωριά. Μαθηταί 60, Διδάσκαλοι 2, Δαπάναι εις γρόσια 1.200.

Ο ευεργέτης φιλόπατρις Γεώργιος Ζήσης από Τσαρκοβίτσα, έταξε τα έξοδα διατροφής των εβδομήκοντα μαθητών κάθε Σάββατον. Επίσης χορηγεί όλα τα βιβλία, τετράδια, γραφίδες, μολυβδοκόνδυλα, μελάνη και λοιπά αναγκαία των μαθητών. Επίσης και την απαιτούμενη ύλη προς θέρμανση.

     Η Σχολή αυτή του Θεολόγου, συνέχισε να λειτουργεί ως το 1912 και μετά με διακοπές λόγω των Βαλκανικών Πολέμων, του Αυτονομιακού Αγώνα και του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ως το 1940.

Χαράλαμπος Κίτσιος, Συνταξιούχος δάσκαλος- Συγγραφέας

sfeva.gr