Από την ανακήρυξη της Αυτονομίας στο Πρωτόκολλο της Κερκύρας

Στις 17 Φεβρουαρίου 1914 υψώνεται επίσημα έξω από το Αργυρόκαστρο, η σημαία της Αυτονομίας, παρουσία κλήρου, λαού και 2.000 ενόπλων. Την ίδια ημέρα στην Κορυτσά ο συνταγματάρχης Κοντούλης, αφού προηγουμένως - ακολουθώντας τις υποδείξεις της Ελλαδικής Κυβερνήσεως - είχε απαγορεύσει την συγκρότηση ενόπλων τμημάτων από τους Βορειοηπειρώτες, παραδίδει αμαχητί την πόλη στους Αλβανούς οι οποίοι στη συνέχεια εξαπολύουν ένα άγριο πογκρόμ κατά των ελληνικών πληθυσμών.
Παραθέτουμε μερικά από τα κρισιμότερα γεγονότα που οδήγησαν στην επιτυχία του Αυτονομιακού Αγώνα με χρονολογική σειρά.

18 Φεβρουαρίου 1914: Η περιοχή Κολώνιας παραδίδεται από τον συνταγματάρχη Κοντούλη με πρωτόκολλο στους Τουρκαλβανούς, οι οποίοι υπό τα απαθή βλέμματα Ολλανδών αξιωματικών προχωρούν σε σφαγές κατά των Ελλήνων. Εν συνεχεία ακολουθούν σκληρές συγκρούσεις με τους Βορειοηπειρώτες επαναστάτες. 

Εν όψει της παράδοσης της Φράσαρης στον αλβανικό στρατό από τις ελληνικές αρχές, η Επιτροπή Εθνικής Άμυνας της Πρεμετής υψώνει στην πόλη της σημαία της Αυτονόμου Ηπείρου.

20 Φεβρουαρίου: Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Διονύσιος Λεόντιος, ο οποίος συνόδευε τον Μητροπολίτη Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδωνα Βλάχο κατά την επίσκεψη του στο Λεσκοβίκι και αφού ήρθε σε συνεννόηση με τα εκεί τμήματα του Ιερού Λόχου, ανακήρυξε την προσχώρηση της Επαρχίας Κολώνιας στην Αυτόνομη Πολιτεία της Βορείου Ηπείρου.

22 Φεβρουαρίου: Η ελληνική κυβέρνηση για να αποδείξει στις Μεγάλες Δυνάμεις ότι δεν ευνοεί το κίνημα των Βορειοηπειρωτών στέλνει τα πολεμικά πλοία «Αλφειό» και «Ευρώτα» προς καταστολή του και την παράδοση των Αγίων Σαράντα σε αλβανική αντιπροσωπεία.

25 Φεβρουαρίου: Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος ανακοινώνει στην Ηπειρωτική Επιτροπή το αμετάβλητο της ευρωπαϊκής απόφασης για τον διαμελισμό της Ηπείρου και την παραχώρηση του βόρειου τμήματος της στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος. Παράλληλα με τις προτροπές να μην λιποψυχήσουν καλεί τους Ηπειρώτες να κρατήσουν τον εθνισμό τους και να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων χωρίς καμία αντίσταση.

27 Φεβρουαρίου: Ο Υπουργός Στρατιωτικών της Αυτονόμου Ηπείρου Αντισυνταγματάρχης Δημήτρης Δούλης κηρύσσει γενική επιστράτευση και απευθύνει έκκληση στους αγνούς Έλληνες πατριώτες να ενισχύσουν τον Αυτονομιακό Στρατό.
Στις αρχές Μαρτίου αποβιβάζεται στη θέση Μπιβάρι κοντά στους Άγιους Σαράντα το πρώτο σώμα με 220 Κρήτες εθελοντές με γενικό αρχηγό τον Βουλευτή Σήφη Αναγνωστάκη.

1 Μαρτίου: Με την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού από την περιοχή Χειμάρρας, 800 Τουρκαλβανοί υπό την διοίκηση Ιταλών αξιωματικών επιτίθενται στο χωριό Βούνο, όπου αποκρούονται από τμήματα του Αυτονομιακού Στρατού. Καθοριστική η συμβολή των  Βουνιωτών που έτρεψαν σε άτακτη φυγή τις αλβανικές ορδές.

2 Μαρτίου: Μετά την εμφάνιση ενόπλων Αλβανών στην κορυφογραμμή του Καλαράτ, ο Αρχηγός της Χιμάρας Σπύρος Σπυρομήλιος, διατάσσει τις αυτονομιακές δυνάμεις που ήταν συγκεντρωμένες στο Κηπαρό να ενισχύσουν τη μάχη στο Πύλιουρι όπου με νυκτερινή επίθεση κατέλαβαν το ύψωμα Μπλέριζα.

4 Μαρτίου: Πραγματοποιείται στην Κέρκυρα η συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών της Βορείου Ηπείρου Αλέξανδρου Καραπάνου με τον αντιπρόσωπο της αλβανικής κυβερνήσεως Ολλανδό ταγματάρχη Τόμσον. Μετά από δύο ημέρες άκαρπων συνομιλιών, οι συγκρούσεις ξαναρχίζουν.

5 Μαρτίου: Η Ελληνική Κυβέρνηση απαγορεύει την πραγματοποίηση του προγραμματισμένου συλλαλητήριου στην Αθήνα υπέρ της Βορείου Ηπείρου.

7 Μαρτίου: Μετά από λυσσώδεις μάχες κοντά στο χωριό Κόδρα, οι Βορειοηπειρώτες κυριολεκτικά διαλύουν τις Αλβανικές δυνάμεις, οι οποίες απωθούνται προς τον βορρά.

15 Μαρτίου: Οι αριθμητικά υπέρτερες δυνάμεις των Αλβανών, υπό την διοίκηση Ολλανδών και Ιταλών Αξιωματικών, δέχονται θυελλώδη επίθεση του Βορειοηπειρωτικού Στρατού στην περιοχή της Κλεισούρας που είχαν καταλάβει. Οι Αλβανοί αναγκάζονται να υποχωρήσουν αφήνοντας στο πεδίο της μάχης πολλούς νεκρούς και τραυματίες.

19 Μαρτίου: Τα μεσάνυχτα αρχίζει η επανάσταση των Ελλήνων της Κορυτσάς. Στις 4 το πρωί ο οπλαρχηγός Γεώργιος Σούλιος επιτίθεται και με σφοδρούς πυροβολισμούς καταλαμβάνει τον λόφο του Προφήτη Ηλία. Στις συγκρούσεις με τους Τουρκαλβανούς  μέσα στην πόλη σκοτώθηκαν 114  Έλληνες, ανάμεσά τους και 7 γυναίκες και ο διάκονος της Μητρόπολης Βασίλειος Γκιώνης.

24 Μαρτίου: Λόγω της καθυστέρησης ενισχύσεως των Ελλήνων της Κορυτσάς, μεγάλες αλβανικές δυνάμεις ανακαταλαμβάνουν την πόλη. Οι Αλβανοί συλλαμβάνουν τους Έλληνες προύχοντες και τον ηγέτη του Ελληνισμού Μητροπολίτη Γερμανό και τους μεταφέρουν αλυσοδεμένους στο Ελμπασάν.

26 Μαρτίου: Με αυτοθυσία και ηρωισμό το αυτονομιακό σώμα του Ανθυπολοχαγού Κοσσυβάκη αντεπιτίθεται και ύστερα από σκληρό πολυήμερο αγώνα κατορθώνει μέχρι τις 11 Απριλίου να απωθήσει τους Αλβανούς πέρα από τον ποταμό Λεγκατίτσα στο υψίπεδο της Κολώνιας.

9 Απριλίου: Επίθεση 1.500 Αλβανών στο χωριό της Χειμάρρας Πύλιουρι, αποκρούεται με επιτυχία. Οι Αλβανοί υποχωρούν αφήνοντας πολλούς νεκρούς και αιχμαλώτους.

12 Απριλίου: Οι Αλβανοί επιτίθενται στο χωριό Παλάσα της Χειμάρρας. Αποκρούονται και υποχωρούν άτακτα προς τον αυχένα του Λογαρά. Εκεί πέφτουν σε ενέδρα αποσπάσματος Κρητών εθελοντών, το οποίο τους αποδεκατίζει. Όσοι επέζησαν συνελήφθησαν αιχμάλωτοι.

18 Απριλίου: Μετά από υπόδειξη Ιταλών και Ολλανδών Αξιωματικών, αλβανικές δυνάμεις επιτίθενται και καταλαμβάνουν το στρατηγικής σημασίας φρούριο του Μπόρσι, αποκόπτοντας έτσι την επικοινωνία της Χειμάρρας με τους Αγίους Σαράντα. Σκληρές μάχες λαμβάνουν χώρα και βορειοδυτικά του Αργυροκάστρου, κοντά στο μοναστήρι του Τσέπου. Η νικηφόρα έκβαση των μαχών θα κρίνει κατά μεγάλο βαθμό την τύχη του Αγώνα. Οι Αλβανοί θα καταδιωχθούν σε μεγάλο βαθμό προς το βορρά.

25 Απριλίου 1914: Οι Βορειοηπειρωτικές δυνάμεις της περιοχής Κολώνιας, ενισχυμένες από δύο μεγάλα σώματα Κρητών εθελοντών και ένα Αιτωλοακαρνάνων, μετά από τριήμερο συνεχή αγώνα, εκδιώκουν τις Αλβανικές δυνάμεις από ολόκληρη την επαρχία. Οι Αλβανοί αφήνουν πίσω πάνω από 500 νεκρούς, με τον αρχηγό τους Wani Bey Starjia.
Την ίδια ημέρα, αφού η Αλβανική Κυβέρνηση δέχθηκε όλους τους όρους των Βορειοηπειρωτών, ορίζεται πενθήμερη ανακωχή, προκειμένου να ξεκινήσουν στην Κέρκυρα διαπραγματεύσεις.
Το όραμα