Η ιστοσελίδα της ΣΦΕΒΑ για το χωριό Βρυώνι Δελβίνου

Το Βρυώνι υπάγεται στην επαρχία της Φοινίκης. Το χωριό απλώνεται απάνω σε μια μαλακή ράχη 4 χλμ ανατολικά των Αγ. Σαράντα σε υψόμετρο 45 μ.  Έχει μια σπάνια εξαιρετική και πανέμορφη τοποθεσία ώστε από κάθε πλευρά του ορίζοντα να έχει εξαιρετική θέα. Ο λοφίσκος του χωριού περιτριγυρίζεται από δύο ποταμούς: την Μπίστριτσα και τον Καλεσιώτη.

Το όνομά του δεν έχει καμία σχέση με τον Ομέρ Βρυώνι, όπως θέλουν να το βαφτίσουν μερικοί Αλβανοί «ιστορικοί». 

Οι εκδοχές του ονόματος είναι δύο:

Η πρώτη έχει σχέση με το είδος της βλάστησης. Εκείνη την εποχή οι κλιματικές συνθήκες ευνόησαν στο μέρος αυτό να ευδοκιμήσουν μεγάλα και ποικίλα δέντρα τα οποία ονομάζονταν «βρύα» και απ’ αυτά πήρε το όνομα Βρυώνι. 

Η δεύτερη εκδοχή μας ετυμολογεί πως το όνομα συμπίπτει με το όνομα της περιοχής στη Μικρά Ασία, απ’ όπου είχε ξεριζωθεί η μεγάλη αριστοκρατική και ελληνοβυζαντινή φυλή με το όνομα «Μυλωνά», όπου στην Ήπειρο μετονομάστηκε «Βρυώνι». Το γένος αυτό, μας λέει ο ιστορικός Χρήστος Φλώκης, χωρίστηκε σε δυο κλάδους. Οι πρώτοι, με αρχηγό το Γιάννη, έμειναν χριστιανοί και πέρασαν στην Κέρκυρα και στην Ήπειρο και οι δεύτεροι με αρχηγό το Θοδωρή έγιναν μουσουλμάνοι. Μάλιστα και οι Βρυώνηδες του Βερατίου έχουν την καταγωγή από τη φυλή αυτή. Ο πατέρας του Ομέρ Βρυώνι λεγότανΤζελάλ Μυλωνάς (Βρυώνι).

Όλα τα στοιχεία μαρτυρούν την αρχαιότητα του χωριού  και δεν υπάρχει κανένααχνάρι που ν’ αποδεικνύει την αγαλίτικη η οθωμανική προέλευσή του.

Το χωριό έχει πέντε εκκλησίες: Αγίου Μάμαντου, Αγίου Αθανασίου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, των Αγίων Πάντων και του Αγίου Νικόλα. Έχει μια εκκλησία τύπου Βασιλικής κτισμένη το 1888 όπου δίπλα της λειτουργούσε θρησκευτικό σχολείο.

Το 1852 ήταν τσιφλίκι με 24 σπίτια, το 1913 με 170 κατοίκους, το 1923 με 36 σπίτια και 184 κατοίκους και το 1927 είχε 167 κατοίκους.

Είναι χωριό κατοικήσιμο από ελληνικό στοιχείο. Αργότερα έγινε χωριό συμβίωσης διαφόρων εθνοτήτων: Βλάχων, Ρομά και Τσάμηδων, όλοι τους ερχόμενοι. Οι τσάμικες οικογένειες εγκαταστάθηκαν το 1944-45, δίπλα στο χωριό.

Το πρώτο δημοτικό σχολείο χρονολογείται το έτος 1888 και  το οκτάχρονο το 1953.

Είναι φημισμένο για τα φυσικά του «μνημεία» όπως: ο πολύχρονος και μεγαλειώδης φτελιάς της εκκλησίας άνω των 200 χρόνων, ο «ιερός» πλάτανος της εκκλησίας, όπου το 1878 που κτίζονταν η εκκλησία ήταν μεγάλο δέντρο κι εκεί τοποθέτησαν την καμπάνα 200 κιλών. Ο πλάτανος στο Χαλίκι με έναν κορμό με τεράστια περίμετρο και η Μπουγιάνα.

Οι Βρυωνιώτες έχουν παραδόσεις στο χορό και στο τραγούδι και ιδίως στον αθλητισμό.

Στο Βρυώνι πέρασαν εφτά οικογένειες αγάδων. Έχουν δραπετεύσει στην Ελλάδα έξι άτομα και έχουν ανακηρυχτεί «κουλάκοι» τρεις οικογένειες, από εννιά που προτάθηκαν.

Οι κάτοικοί του πήραν μέρος στον Αντιφασιστικό Αγώνα, έχοντας ως απώλειες:οκτώ σκοτωμένους (Ανδρέας Τότοσης, Μήτσιος Τότοσης, Βασίλης Τότοσης, ΚίτσιοςΚέσκος, Λιώλης Κύριος, Μήχος Γκιώνης, Λιώλης Μπάμπης, Πέτρος Μηλιώρης), τρεις ανάπηρους και δύο πληγωμένους. Τον Βασίλη Ζ. Μηλιώρη, το εκτέλεσαν στην αυλή της εκκλησίας οι άσπλαχνοι του κομμουνιστικού συστήματος μόλις σε ηλικία 26 χρόνων.

Είναι ο τρίτος γεωργικός συνεταιρισμός του νομού, από τις 12 Δεκεμβρίου 1950. Το 1964 ενώθηκε με τους συνεταιρισμούς της Γκιάστας και του Σελιγκαριού, τον Ιανουάριο του 1966 με τη Φοινίκη, Μαυρόπουλο, Καραχάτζι και Βρωμερό και το 1977 με τα χωριά του Αλύκου και της Πλάκας, δημιουργώντας τον Συνεταιρισμό Ανώτερου Τύπου της Φοινίκης.

Είναι φημισμένο για την παραγωγή των βιομηχανικών φυτών και του καλαμποκιού. Το χωριό φημίστηκε για τα τρία περιβόλια του:  τις 7000 χουρμαδιές,  τα 3.000 εσπεριδοειδή και τον ελαιώνα με τις 7.000 ελιές. Σήμερα σχεδόν καταστράφηκαν.

Κατόρθωσε να φτάσει τους 1168 κατοίκους. Σήμερα έμειναν πολύ λίγοι λόγω  μετανάστευσης.

(από συνεργάτη της ΣΦΕΒΑ στη Β. Ήπειρο)

sfeva.gr