Αφιέρωμα της ιστοσελίδας της ΣΦΕΒΑ για την Δίβρη Αγίων Σαράντα

Ένα χωριό που απλώνεται στην δυτική πλευρά του Διβρουνίου, σε υψόμετρο 420 μ., γύρω στα 24 χλμ μακριά από την πόλη των Αγ. Σαράντα. Είναι κέντρο της επαρχίας με το ίδιο όνομα, όπου συμπεριλαμβάνονται: Η Άνω και Κάτω Λεσινίτσα, η Τσαρκοβίτσα, η Μάλτσανη, το Γιαννιτσάτι, τοΚεσαράτι, το Λουψάτι, ο Αγιος Ανδρέας, η Μεμόραχη, το Ντερμίσι, η Αβαρίτσα και τοΡουμαντζά.

Σύμφωνα με τον μελετητή λαογράφοΓρ. Κατσαλίδα η λέξη ΔΙΒΡΗ προέρχεται από την  λατινική λέξη vivarium (ιχθυοτροφείο). Έγινε διβάρι (βιβάρι). Με τη διαγραφή του φθόγγου –α- και έμεινε δίβρι. Η κατάληξη –ι- αντικαταστάθηκε με το –η- και έγινε ΔΙΒΡΗ.

Αυτό είναι πολύ πιστευτό μια που η Δίβρη (η αρχική) βρίσκονταν κοντά στο βιβάρι του Βουθρωτού. Σύμφωνα με τις έρευνες των Διβριωτών η ετυμολογία προέρχεται από την ομηρική λέξη ΔΥΒΡΙΣ που θα πει θάλασσα-νερό. Με το πέρασμα του χρόνου κατέληξε στη σημερινή γραφή ΔΙΒΡΗ. Σε παλιά γραπτά συναντιέται στη γενική ΔΙΒΡΕΩΣ που βεβαιώνει την ετυμολογία της.

Οι κάτοικοι της Δίβρης Διβροβουνίου προέρχονται από την μεγάλη Δίβρη του Βουθρωτού, με 37 συνολικά πρώτες οικογένειες. Με το πέρασμα των αιώνων ο πληθυσμός αυξήθηκε. Έτσι στην φορολογική καταγραφή το 1583  φορολογήθηκαν 145 νοικοκυριά. Το 1888 είχε 195 οικογένειες και 1.015 κατοίκους, ενώ το 1898-1899 είχε 1100 κατοίκους. Το 1990 0 πληθυσμός ανήλθε  σε 1965 κατοίκους, αναγνωρισμένο κεφαλοχώρι.

Στη Δίβρη  φυλάσσονται ως μνημείαοι εκκλησίες: του Αγίου Γεωργίου(εκκλησία σπηλιά, πρώην ασκηταρειό 9^ος αιώνας) του Αη Νικόλα και η Παναγία στο μοναστήρι του Διβροβουνίου κτισμένη τον XIV αιώνα.

Η Μονή Αγίου Νικολάου είναι ενοριακή. Ιστορικά, δεν είναι γνωστό πότε ιδρύθηκε ακριβώς. Ο καθηγητής της Θεολογίας Δ. Ευαγγελίδης γράφει για τον Άγιο Νικόλαο: «Όχι μακράν της Δίβρεως κείται η Βυζαντινή μονή του Αγίου Νικολάου».Ένα απολεσθέν χειρόγραφο που υπήρχε στο μουσείο του χωριού αναφέρονταν τα εξής: «Έτος 1428, ο Άι Νικόλας έχει 20 στρέμματα με βρίζα και 20 στρέμματα αμπέλια. Πληρώνει φόρο 30 ακτσιε. Το χωριό έχει 124 οικογένειες, από τις οποίες οι 24 οικοδεσπότες είναι ανύπαντροι».

Η Μονή είναι ξακουστή για τα Άγια Λείψανα. Αυτά υπήρχαν στη Μονή, γνωστά για θεραπευτικές ικανότητες. Γι΄αυτό τα παίρνανε στα σπίτια για αρρώστους για δαιμονισμένους ή για μικρά παιδιά.

Τα άγια λείψανα αποτελούνται από μια ορθογώνια ορειχάλκινη λάρνακα διαστάσεων 17 Χ 14 Χ 3,5 εκ., η οποία στο καπάκι έχει ρομβοειδή ασημένια παράσταση της σταύρωσης.Η λειψανοθήκη είναι ασημένια, με ωραία σκαλιστά. Περιέχει 4 κύκλους σταυροειδώς με οπές και στο κέντρο μια οπή με σχήμα καμάρας. Στο κέντρο από πάνω προς τα κάτω είναι σκαλισμένα τα ονόματα τριών αγίων: Μεγαλομάρτυρος Μερκουρίου, Νικολάου και Ελευθερίου. Αριστερά Χαραλάμπους και δεξιά Κιρίκου. Δηλαδή οι πέντε οπές θα συμβολίζουν τους πέντε αγίους. Η οστεοθήκη είναι ερμητικά κλεισμένη, μόνο με το κούνημα γίνεται αντιληπτή η ύπαρξη οστών. Τα κειμήλια συνοδεύονται από ασημένιο σταυρό μήκους 17 εκ.

Το 1870  άνοιξε σχολείο, στην ελληνική γλώσσα στο κέντρο, όπου ερχόντουσαν κι από τα διπλανά χωριά. Το σχολείο το 1898 είχε 80 μαθητές και 2 δασκάλους.

Πάνω απ’ το χωριό υψώνεται το βουνό Διβροβούνι, με την ψηλότερη κορυφή  του ΑηΛια με 1180 μ., όπου λειτουργούσε από πολύ παλιά  το πανάρχαιο μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, γνωστό με τις ονομασίες «Μονή Διβροβουνίου» ή «Μονή Στύλου και Δίβρεως».  Στο μοναστήρι ιδρύθηκε, από τον Κοσμά τον Αιτωλό το 1775, ανώτερη σχολή της αρχαίας διαλέκτου και των επιστημών, όπου λειτούργησε μέχρι το 1870, που την σκυτάλη παίρνει η Κεντρική Σχολή Δίβρης, με ένα διδάσκαλο και 70 μαθητές και δαπάνη συντήρησης 2700 γρόσια. Για τη συντήρηση του σχολείου διάθετε  η Μονή 15 λίρας Τουρκίας το χρόνο και η Μονή Αγίου Νικολάου 6 λίρες Τουρκίας.

Η Σχολή της Δίβρης λειτούργησε κανονικά ως το 1878, οπότε οι Λιάπηδες (γεγονότα του Λυκουρσίου) κατέστρεψαν τη μονή και πυρπόλησαν το σχολικό κτίριο, το οποίο ανεγέρθηκε από τους κατοίκους της Δίβρης και περιχώρων, μεταξύ ετών 1878-1882.

Οι κάτοικοί της είναι όλοι ελληνικής καταγωγής. Αυτοί πήραν μέρος στην επανάσταση  του Τανζιμάτ το 1847.

Η Δίβρηφημίζεται για τις διαπρέπεις Διβριώτες διανοούμενους, όπως: ο Αναστάσιος Γραίκας, ο οποίος μετονομάστηκε Πάτερ Γεράσιμος Μικραγιαννίτης. Έγραψε 49 τόμους από 1000 σελίδες με εκκλησιαστικούς ύμνους. Τον Οκτώβριο του 1963 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας τον κάλεσε στην Πόλη και του απένειμε τον τίτλο: «Υμνογράφος της Μεγάλης  του Χριστού Εκκλησίας».

ΟΘεόδωρος Καλτσούνης, τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον, Διδάκτωρ της φιλοσοφίας. Η Αλβανική Δημοκρατία τίμησε τον Θεόδωρο με τον τίτλο: «Επίτιμος Καθηγητής». Ο Βασίλειος Καλτσούνης, Διδάκτωρ των Παιδαγωγικών, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.Έχει κάνει 7 διάφορες επιστημονικές εργασίες.

Ο Χρήστος Χαρμπάτσης, αναδείχτηκε σπουδαίος σκηνοθέτης θεάτρου, άριστος ηθοποιός και ποιητής, ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης.

Οι γιατροί Σπύρος Νιάρος και Δημήτριος Οικονόμου. Αυτοί οι δύο γιατροί ήταν άριστοι επιστήμονες και πατριώτες. Ο Οικονόμου φυλακίστηκε δύο φορές. Υπηρέτησαν πιστά τον «όρκο του Ιπποκράτη».

Οι Διβριώτες συμβάλανε στον Αντιφασιστικό Αγώνα  με 44 παρτιζάνους στο τάγμα «Λευτέρη Τάλλιο», όμως στην κομμουνιστική δικτατορία υπέστησαν απάνθρωπα βασανιστήρια: Εκτελέστηκε το 1946 ο δάσκαλος αγωνιστής Λευτέρης Χαρμπάτσης. Το 1953 εκτελέστηκαν οι Σπύρος και Σωτήρης Κενούτης. Πέθαναν στις φυλακές ο Κίτσιος Κενούτης (πατέρας των δολοφονημένων), ο παπά Σταύρος Ρέτζιος και ο Παναγιώτης Πάνος. 34  ήταν οι φυλακισθέντες από 3-15 χρόνια με 260 έτη φυλάκισης. 14 οι εξόριστες οικογένειες, 40 οι θιγμένες… Μια πραγματική θηριωδία.

Η Δίβρη φημίζεται και για τα φυσικά της τοπία. Τα τεράστια πλατάνια στο κέντρο, ο αιωνόβιος κρίπουναςτης συνοικίας Δεκατρείς, με περίμετρο 5μ κ.ά.

Ευδοκιμεί πολύ το βελανίδι και το  μέρος είναι κατάλληλο για την κτηνοτροφία, ιδίως για  γίδια.

Η κυριότερη απασχόληση των κατοίκων  είναι ην κτηνοτροφία και η  φροντίδα της ελιάς. Όλο το περιβάλλον είναι γεμάτο από φαρμακευτικά φυτά.

Σήμερα, λόγων της μετανάστευσης, όπως και τα άλλα χωριά, ερημώθηκε και έγινε στόχος των αλλόθρησκων να βρουν εκεί καταφύγιο.

(από συνεργάτη της ΣΦΕΒΑ στη Β. Ήπειρο)

Σημείωση ΣΦΕΒΑ: Ο π. Γεράσιμος Μικραγιαννίτης συνέγραψε και τον παρακλητικό κανόνα στους Αγίους της Βορείου Ηπείρου (http://www.sfeva.gr/23E802EE.el.aspx) 

www.sfeva.gr