Η Παιδεία στο Αλύκο ως το 1912

Ο Άγιος Κοσμάς στην τελευταία του περιοδεία (Ιούλιος 1779), φημολογείται ότι πέρασε και από τα χωριά Αλύκο και Τσαούσι. Στο κέντρο της επαρχίας Αλύκο υπήρχαν, ως αργά, δύο μεγάλες πέτρες όπου κάθισε ο Άγιος Κοσμάς και μίλησε στους πιστούς Αλυκιώτες που τον συνόδεψαν μέχρι το διπλανό χωριό, το Τσαούσι. Στο μέρος αυτό, οι κάτοικοι έχτισαν ένα μικρό εκκλησάκι προς τιμή του Αγίου Κοσμά. 

Την ίδια μέρα συνάντησε και τους πιστούς του χωριού Τσαούσι. Και στα δυο χωριά συμβούλεψε  τους κατοίκους, με ιδιαίτερη επιμονή: «Να μάθουν τα παιδιά σας γράμματα».Δεν γνωρίζουμε εάν προσπάθησε να εγκαινιάσει σχολείο στα δύο αυτά χωριά. Η κοινή λογική μας επιβεβαιώνει ότι το κρυφό σχολείο, στο υπόγειο της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας, λειτούργησε και διδάσκονταν τα απαραίτητα.

Από τους μαθητές που θα φοιτούσαν επιλέγονταν οι καλύτεροι. Αυτοί που εκδήλωναν ενδιαφέρον και μπορούσαν οι γονείς τους ν’ ανταπεξέρθουν τις οικονομικές δυσκολίες. Στέλνονταν στις Μονές Διβροβουνίου και Γερμανού, όπου ολοκλήρωναν τις σπουδές  και επέστρεφαν διδάσκαλοι, ιερείς και αναγνώστες.

Μεταξύ άλλων, που υπηρέτησαν στο Αλύκο την περίοδο του 18^ου και 19^ου αιώνα, ήταν και οι συγχωριανοί μας: Οι ιερείς: Παπα-Κώστας, παπα-Δημήτρης, παπα-Γιώρης και παπα-Ζήσης. Ο Γιάννης Παπάς, γιος του παπα-Κώστα (Στούκα) δίδασκε το 1896 στο χωριό Γέρμα και ένα χρόνο μετά απεβίωσε σε μεγάλη ηλικία. Είχε διδάξει για πολλά χρόνια στην γενέτειρά του το Αλύκο.

Άλλοι διδάσκαλοι που δίδαξαν στο Αλύκο ήταν και ο Αθανάσιος Κώτσης, καταγόμενος από το χωριό Γέρμα, ο οποίος όταν χειροτονήθηκε ιερέας και έγινε μόνιμος κάτοικος  στα Καλύβια Σούσι ή Δροβιανίτικα (σήμερα Ραχούλα), έγινε γνωστός ως παπα-Θανάσης, πατέρας του διδάσκαλου Ιωάννη Παπαθανάση και του ιερέα Κώστα Παπαθανάση.

Η κατάσταση της παιδείας, κάτω από αντίξοες συνθήκες, θα συνεχιστεί  και έως το 1874 όπου στο προαύλιο της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας, δίπλα στο καμπαναριό, θα χτιστεί και θα λειτουργήσει το Δημοτικό σχολείο του Αλύκου. Αυτό χτίστηκε με έρανο και την ιδιωτική εργασία των κατοίκων  των χωριών: Αλύκο, Τσαούσι, Τρέμουλη και Κασιμαλίμπεη (σημερινό Νεοχώρι). Το σχολικό κτίριο αποτελούνταν από δυο αίθουσες (τάξεις)  και μια τρίτη μικρή αίθουσα για τους δασκάλους. Το σχολείο αυτό, στο χαλασμό του Δώδεκα, πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε,  για ν’ ανεγερθεί την άνοιξη του 1913 από τους κατοίκους του χωριού Αλύκο και των γύρω χωριών.  

Το 1929 κατεδαφίστηκε  και ξανακτίστηκε  από τον Ιταλό Λόρδο Λουκά Μπιμπέλι, όπου αποσκοπούσε τα μαθήματα να διδάσκονταν στα ιταλικά. Το σχολείο λειτούργησε ως Αστική Σχολή έως το 1916. Στη συνέχεια λειτούργησε  με διώξεις και απερίγραπτες  δυσκολίες ως πεντάχρονο Δημοτικό, ενώ οι πατριώτες διδάσκαλοι, εκτός προγράμματος, διδάξανε και την Έκτη τάξη. Την δεκαετία 1880-1890 ιδρύθηκε και λειτούργησε Κεντρική Σχολή στο Αλύκο, με σχολική περιφέρεια τα χωριά: Αλύκο, Τσαούσι, Τρέμουλη, Κασιμαλίμπεη (Νεοχώρι).

Το σχολικό έτος 1898-1899 για το σχολείο του Αλύκου ξεκινά μια νέα ελπιδοφόρα προσπάθεια από τον ιδιοφυή ελληνοδιδάσκαλο Ευάγγελο Στ. Ιωαννίδη. Φοιτούν τη χρονιά αυτή 35 μαθητές. Ο Ευάγγελος Ιωαννίδης (παπα-Βαγγέλης), με την ανατολή του 20ου αιώνα, μετατρέπει την Κεντρική Σχολή σε Εφτάχρονη Αστική Σχολή. 

Με τους αριστούχους μαθητές του  ίδρυσε ένα  άξιο φυτώριο  διδασκάλων που στην πορεία  τεσσάρων δεκαετιών θα δώσουν σκληρές μάχες για την παιδεία και τα Ελληνικά Γράμματα, γράφοντας έτσι τις πιο λαμπρές σελίδες στο ιστορικό του χωριού μας.

Βασίλης Ιωάννου, τέως έπαρχος Αλύκου

Φώτο: ο παπα-Βαγγέλης (Ευάγγελος Ιωαννίδης)  

sfeva.gr