Εφημερίδα "Έθνος": Καταρρέουν τα αρχοντικά Ζάππα - Εικόνες φθοράς και εγκατάλειψης

Τα δέντρα «πνίγουν» τα αρχοντικά των ευεργετών Ζάππα στο Λάμποβο της νότιας Αλβανίας, και η εγκατάλειψη οδηγεί στην απόλυτη καταστροφή.

Ετοιμόρροποι οι πέτρινοι τοίχοι, στους οποίους έχουν φυτρώσει δέντρα. Πόρτες και παράθυρα δεν υπάρχουν και μέσα στα δωμάτια περπατούν γαϊδούρια και κατσίκια. Αυτή είναι η εικόνα των αρχοντικών Ζάππα στο Λάμποβο της Αλβανίας. Προτομή του Ευ. Ζάππα, πρωτοπόρου των Ολυμπιακών Αγώνων

Το θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς και οι πολύχρονες δικαστικές προσπάθειες μακρινών συγγενών των ευεργετών του Ζάππειου Μεγάρου και πρωτοπόρων στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων έχουν αφήσει στην τύχη τους τα ιστορικά κτίρια, ενώ οι αλβανικές αρχές κινούνται ώστε να ενταχθούν στα Παγκόσμια Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Πηγές του υπουργείου Πολιτισμού δήλωσαν στο «Εθνος» πως η πολιτική ηγεσία παρακολουθεί στενά το θέμα και τις προηγούμενες μέρες έγινε επικοινωνία του Κώστα Τασούλα με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Εξωτερικών, Ευάγγελο Βενιζέλο. Η ελληνική πολιτεία αναζητά τρόπο ώστε να περιφραχθεί ο περιβάλλων χώρος και να γίνουν εργασίες αντιστήριξης, καθώς τα δύο αρχοντικά είναι ένα βήμα πριν από την ολοκληρωτική κατάρρευση.

«Πρέπει τα δύο κτίρια να συντηρηθούν και να αποτελέσουν μνημεία ιστορίας και πολιτισμού. Την περίοδο του ελληνοϊταλικού πολέμου, το ένα από αυτά λειτουργούσε ως στρατηγείο και χώρος περίθαλψης Ελλήνων στρατιωτών που τραυματίζονταν, γι' αυτό και οι Ιταλοί το βομβάρδισαν το 1941. Δυστυχώς εμείς δεν έχουμε κονδύλια να τα φροντίσουμε, αλλά κάποιος πρέπει να ενδιαφερθεί», λέει στο «Εθνος» ο έπαρχος Οντρίε, στη νότια Αλβανία, όπου ανήκει το Λάμποβο, -18 χλμ. από το Αργυρόκαστρο, στον δρόμο για Τίρανα- Γιώργος Ζαρκαλής.

Ο κ. Ζαρκαλής εξηγεί ότι το ιδιοκτησιακό καθεστώς για τα αρχοντικά Ζάππα είναι αρκετά περίπλοκο και μακρινοί συγγενείς των δύο ευεργετών βρίσκονται εδώ και πολλά χρόνια στα δικαστήρια με το αλβανικό κράτος, χωρίς ωστόσο να έχουν βγάλει κάποια άκρη.

Τα άλλοτε εντυπωσιακά και χλιδάτα σε επίπλωση και διακόσμηση αρχοντικά των Ζάππα, σήμερα είναι ερείπια. Στους ετοιμόρροπους, πέτρινου τοίχους έχουν φυτρώσει δέντρα, οι ρίζες των οποίων μπαίνουν όλο και πιο βαθιά, επισπεύδοντας την καταστροφή. Πόρτες και παράθυρα δεν υπάρχουν, σχεδόν ούτε και δρόμος, και μέσα στα δωμάτια περπατούν γαϊδούρια και κατσίκια. Μόνο το θεόρατο ύψος των τριώροφων οικοδομημάτων θυμίζει πως κάποτε αυτά τα σπίτια ήταν πλούσια και καλοδιατηρημένα και δέσποζαν στην περιοχή.

Στο μικρό Λάμποβο, των μόλις 150 μόνιμων κτηνοτρόφων κατοίκων και ακόμη λιγότερων βλαχόφωνων και ελληνικής καταγωγής, δεν υπάρχουν τουριστικές υποδομές, δεν φτάνουν εκεί γκρουπ τουριστών και κανείς δεν ενδιαφέρεται για τα αρχοντικά.

«Εχουμε συντελέσει και εμείς, οι ντόπιοι, στην καταστροφή. Πολλοί παίρνουν πέτρες για να τις χρησιμοποιήσουν σε δικές τους εργασίες και αποψιλώνουν τους τοίχους. Πρέπει άμεσα να παρθεί μια απόφαση και να βρεθούν κονδύλια, ώστε να γίνουν εργασίες στήριξης, πριν να είναι πολύ αργά, γιατί φοβάμαι ότι σε μερικά χρόνια τα αρχοντικά δεν θα είναι παρά σωροί από πέτρες», σημειώνει με παράπονο ο κ. Ζαρκαλής.

Τα δύο αρχοντικά βρίσκονται στην άκρη του χωριού, σε ένα σημείο όπου φτάνει κανείς μέσα από ένα λίθινο μονοπάτι, πνιγμένο κι αυτό στα χόρτα, που μόλις διακρίνεται. Κάποιοι επισκέπτες που επιχείρησαν πριν από λίγο καιρό να φτάσουν και να φωτογραφήσουν τα κτίρια, δεν βρήκαν το μονοπάτι και περιέγραψαν πως είδαν από μακριά «μεγάλα πέτρινα ντουβάρια να χάσκουν μόνα και θλιμμένα στην άκρη του λόφου».

Ζάππειο
Το στολίδι της Αθήνας

Το Ζάππειο Μέγαρο ανεγέρθηκε σε 80.000 τ.μ. που διέθεσε το 1869 η Βουλή, μεταξύ του ναού του Ολυμπίου Διός και του τότε Ανακτορικού Κήπου. Τα πρώτα σχέδια εκπόνησε ο Γάλλος αρχιτέκτονας Λουί-Φλοριμόν Μπουλανζέ και τροποποίησε ο Αν. Θεοφιλάς. Η αρχιτεκτονική του ακολουθεί τον νεοκλασικό ρυθμό, με πρόπυλο κορινθιακού ρυθμού και η συγκρότηση των όγκων του υπακούει με αρμονία στον αρχικό στόχο. Σε συνδυασμό με την τριτοξωτή λίθινη γέφυρα του Ιλισού, η οποία κατασκευάστηκε επίσης με χρηματοδότηση του Ευ. Ζάππα, και τους γύρω κήπους, συνέθεταν την εικόνα της Αθήνας στις αρχές του 20ού αιώνα.

Εθνικοί ευεργέτες
Τα δύο εξαδέλφια με το σπουδαίο έργο

Οι εθνικοί ευεργέτες Κωνσταντίνος και Ευάγγελος Ζάππας γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στο Λάμποβο, σύντομα ωστόσο έφυγαν για το εξωτερικό.

Ο Ευάγγελος Ζάππας (1800-1865) αφιέρωσε τη ζωή του στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, κάτι που κατάφερε το 1859 σε μια πλατεία της Αθήνας. Μετά την Επανάσταση του 1821, έφυγε για τη Ρουμανία, όπου δημιούργησε μεγάλη περιουσία νοικιάζοντας μοναστηριακά κτήματα στην επαρχία Γιαλόμπιτζας και με τα χρήματα που απέκτησε ίδρυσε εκπαιδευτήρια στο Λάμποβο, στην Πρεμετή, στο Δέλβινο, στη Δρόβιανη.

Με χρήματα που άφησε στη διαθήκη του έγιναν οι Αγώνες του 1870 και του 1875 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, το οποίο είχε νωρίτερα αναστηλώσει και έθεσε έτσι τη βάση για τους μεγάλους Αγώνες του 1896 από τον βαρόνο Πιερ ντε Κουμπερτέν και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, που ιδρύθηκε το 1894.

Ανάλογο ρόλο έπαιξε και ο εξάδελφός του, Κωνσταντίνος Ζάππας (1814-1892), ο οποίος διαχειρίστηκε την περιουσία της οικογένειας μετά τον θάνατο του Ευάγγελου, από ψυχική νόσο, τον Ιούνιο του 1865 στο Μπροστένι της Ρουμανίας. Διέθεσε την περιουσία του για την αγορά μεγάλων τσιφλικιών στη Θεσσαλία και, όταν πλούτισε ακόμη περισσότερο, μερίμνησε για την ανέγερση του Καλλιμάρμαρου Ζάππειου Μεγάρου στην Αθήνα (1874-1888).

Λίγο πριν πεθάνει, το 1892, στο Mantes la Jolie της Γαλλίας, ευτύχησε να δει το Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη, άλλα εκπαιδευτήρια σε πόλεις της Ηπείρου και της Θράκης και να δώσει εκατοντάδες υποτροφίες για σπουδές.

Σύμφωνα μάλιστα με τη διαθήκη που συνέταξε τον Νοέμβριο του 1860 ο εξάδελφός του, το λείψανο της κεφαλής του Ευ. Ζάππα «εγκλεισμένον εντός αργυράς θήκης αν σχήματι ναΐσκου» εντοιχίστηκε στον αριστερό τοίχο του περιστύλιου Ζάππειου Μεγάρου, την ημέρα των εγκαινίων (1888) και τοποθετήθηκε μια αναμνηστική πλάκα για να θυμίζει την ύπαρξή του.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ

ΕΘΝΟΣ 

Το σχόλιο μας: Ωραίο το ρεπορτάζ σε γενικές γραμμές, αλλά το "Έθνος" δεν λέει να αφήσει τα αριστερά του κόμπλεξ και ντρέπεται να αποκαλέσει την περιοχή που βρίσκεται το Λάμποβο, Βόρειο Ήπειρο, χρησιμοποιώντας τον όρο "νότιο Αλβανία". 

Και όχι μόνο αυτό αλλά δεν αποκαλεί ουτε καν Βορειοηπειρώτες τους ξαδέλφους Ευάγγελο και Κωνσταντίνο Ζάππα... Μήπως ήταν νοτιοαλβανοί κυρία Ριτζαλέου;;;