Καθημερινή: Πιο κοντά στην ανεξαρτησία είναι οι Κούρδοι του Ιράκ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ - ΑΡΜΠΙΛ, ιρακινό Κουρδιστάν.

«Το ιρακινό Κουρδιστάν βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή του παγκόσμιου αγώνα εναντίον της πιο ειδεχθούς μορφής τρομοκρατίας. Αν η Δύση δεν μας στηρίξει, θα υποστεί η ίδια πολύ σύντομα τις συνέπειες, όπως έδειξε με τον πιο έντονο τρόπο η κτηνώδης δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζέιμς Φόλεϊ». Αυτό είναι το λάιτ-μοτίφ της τοπικής κυβέρνησης των Κούρδων, στο βόρειο Ιράκ, όταν αναφέρονται στη δραματική κρίση που προκάλεσε η επέλαση των φανατικών ισλαμιστών της οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος» στη δυτική Συρία και το βόρειο Ιράκ. Υπό την οπτική αυτή, οι Κούρδοι αξιωματούχοι δικαιολογούν τις πιεστικές εκκλήσεις τους στη Δύση για βαρύ οπλισμό ώστε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τον αδυσώπητο εχθρό.

Εκκλήσεις, που δεν έμειναν χωρίς αποτέλεσμα. Εδώ στο Αρμπίλ είναι πολύ συνηθισμένο να συναντά κανείς Αμερικανούς ή Βρετανούς -συχνά με προϋπηρεσία στον πόλεμο κατά του Ιράκ, του 2003- σε θέσεις συμβούλων βασικών υπουργείων, ειδικά όταν πρόκειται για εκείνα που έχουν σχέση με την άμυνα, την ασφάλεια, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Οι Αμερικανοί βομβαρδίζουν τους τζιχαντιστές, λειτουργώντας σαν αεροπορία των «Πεσμεργκά», δηλαδή των κουρδικών ενόπλων δυνάμεων και έχουν αρχίσει να στέλνουν όπλα στους πιο αξιόπιστους συμμάχους τους στην περιοχή.

Επιφυλάξεις

Ωστόσο άλλες ισχυρές δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, διατηρούν επιφυλάξεις καθώς φοβούνται ότι τα όπλα που στέλνονται σήμερα στους Κούρδους για να αναχαιτίσουν τους τζιχαντιστές, θα μπορούσαν αύριο να χρησιμοποιηθούν σε έναν καινούργιο πόλεμο, αυτή τη φορά με την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης, με διακύβευμα την απόσχιση του Κουρδιστάν και τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.

Ηδη, η κατάληψη του Κιρκούκ, βασικού πετρελαϊκού κόμβου του βορείου Ιράκ από τους Πεσμεργκά, με αφορμή τη διάλυση του ιρακινού στρατού απέναντι στους τζιχαντιστές, ενίσχυσε αυτούς τους φόβους. Λίγο αργότερα, ο πρόεδρος των Κούρδων, Μασούντ Μπαρζανί, εξήγγειλε δημοψήφισμα με το ερώτημα της ανεξαρτησίας, ενώ επιταχύνονται οι απευθείας εξαγωγές πετρελαίου από την περιοχή σε τρίτες χώρες, μέσω Τουρκίας. Θα αποτελέσει λοιπόν ο πόλεμος τη ματωμένη μήτρα που θα γεννήσει το ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, ικανοποιώντας εν μέρει τους ιστορικούς, αλυτρωτικούς πόθους των Κούρδων; «Το δίλημμα δεν βρίσκεται σ’ εμάς, αλλά στους Αραβες γείτονές μας», δηλώνει στην «Κ» ανώτερος αξιωματούχος της τοπικής, κουρδικής κυβέρνησης, υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας. «Εμείς είμαστε όλα αυτά τα χρόνια διατεθειμένοι να παραμείνουμε σε ένα ομόσπονδο ιρακινό κράτος, αλλά μόνον εφόσον εφαρμοστεί πλήρως το υπάρχον σύνταγμα, το οποίο παραβιάστηκε κατά κόρον από την προηγούμενη κυβέρνηση του Μαλικί: Το άρθρο 104 του συντάγματος προέβλεπε δημοψήφισμα στο Κιρκούκ και άλλες αμφισβητούμενες περιοχές, ύστερα από απογραφή πληθυσμού υπό την εποπτεία του ΟΗΕ, για να αποφασιστεί αν μείνουν στη διοίκηση της Βαγδάτης ή αν περάσουν στο ιρακινό Κουρδιστάν. Αυτά δεν έγιναν ποτέ, όπως δεν εφαρμόστηκαν οι προβλεπόμενες διαδικασίες για τη διανομή των εσόδων από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Αν συνεχιστεί η ίδια πολιτική από τη Βαγδάτη, ειδικά ύστερα από όσα μεσολάβησαν κατά την πρόσφατη κρίση, είναι αδύνατο να παραμείνουμε σ’ αυτό το κράτος και θα επιλέξουμε την ανεξαρτησία».

Ανάλογες ήταν οι εκτιμήσεις Ευρωπαίου διπλωμάτη στο Αρμπίλ. «Οι Κούρδοι του Ιράκ κινούνται με πολύ μετρημένα, υπολογισμένα βήματα. Τώρα εκτιμούν ότι η κρίση με το Ισλαμικό Κράτος τους προσφέρει μια χρυσή ευκαιρία. Εχοντας ενισχυθεί στρατιωτικά από τη Δύση, θα οργανώσουν, πιθανότατα, το δημοψήφισμα μέχρι τον Νοέμβριο και είναι μάλλον βέβαιο ότι το 60-70% του πληθυσμού, ακόμη και στις αμφισβητούμενες περιοχές όπως το Κιρκούκ, θα ταχθεί υπέρ της απόσχισης. Αλλά αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ο Μπαρζανί θα κηρύξει την άλλη ημέρα ανεξαρτησία. Θα το κρατήσει σαν ένα πολύ ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο στη φαρέτρα του για να υπαγορεύσει τους όρους του στη Βαγδάτη και... βλέποντας και κάνοντας».

«Επειτα από όσα έγιναν με την προέλαση του Ισλαμικού Κράτους, η οποία, κακά τα ψέματα, είχε την υποστήριξη ή τουλάχιστον την ανοχή μεγάλου τμήματος των σουνιτών Αράβων, δεν υπάρχει άλλη λύση από τη μετατροπή του Ιράκ σε συνομοσπονδία, με ένα σιιτικό, ένα σουνιτικό και ένα κουρδικό αυτόνομο κράτος», μας λέει ο ίδιος Κούρδος αξιωματούχος. «Είναι ενδιαφέρον ότι μέχρι το 2005, υπέρ της συνομοσπονδίας τάσσονταν οι Κούρδοι και οι σιίτες, ενώ οι σουνίτες, που είχαν κυρίαρχο ρόλο επί Σαντάμ Χουσεΐν, πίστευαν ότι θα ξανάρθουν στα πράγματα χάρη στην πεισματική αντίστασή τους απέναντι στους Αμερικανούς και ότι θα τους πέταγαν έξω από τη Βαγδάτη. Σήμερα, είναι οι σουνίτες που πιέζουν για ένα "Σουνιτιστάν", ανάλογο με το ιρακινό Κουρδιστάν, με τις δικές του ένοπλες δυνάμεις και τη δική του τοπική κυβέρνηση, έχοντας υποστεί επί χρόνια έντονη καταπίεση από την κυβέρνηση των σιιτών. Σε κάθε περίπτωση, το δίλημμα που τίθεται για το Ιράκ είναι, με ρεαλιστικούς όρους, συνομοσπονδία ή διάλυση».

Η αντικατάσταση του κατά γενική ομολογία αποτυχημένου σιίτη πρωθυπουργού Νούρι αλ Μαλικί από τον επίσης σιίτη, αλλά μετριοπαθέστερο Χάιντερ αλ Αμπάντι, με τη στήριξη τόσο των ΗΠΑ όσο και του γειτονικού Ιράν έτυχε ευμενούς υποδοχής από τους Κούρδους. Η κυβέρνηση του Αρμπίλ έστειλε αντιπροσώπους στη Βαγδάτη στις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό νέας, αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης και οι πληροφορίες μας λένε ότι η νέα κυβέρνηση μπορεί να ανακοινωθεί και την εβδομάδα που έρχεται. Σε κάθε περίπτωση, ό,τι κερδίζεται με τα όπλα πολύ δύσκολα ανατρέπεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι «Πεσμεργκά» ήρθαν για να μείνουν στο Κιρκούκ και τις άλλες αμφισβητούμενες περιοχές, ανεβάζοντας από πέντε σε οκτώ εκατομμύρια τον πληθυσμό του ολοένα και λιγότερο «ιρακινού» Κουρδιστάν.

Μάχες στο φράγμα της Μοσούλης

Στο μεγάλο φράγμα της Μοσούλης οι Κούρδοι ελέγχουν την κατάσταση αλλά οι τζιχαντιστές επιχειρούν αντεπίθεση και οι δημοσιογράφοι αναγκάστηκαν χθες να εγκαταλείψουν την περιοχή. Ο επικεφαλής των Πεσμεργκά Μανσούρ Μπαρζανί, γιος του προέδρου του Κουρδιστάν, είπε ότι απώθησαν τους τζιχαντιστές δώδεκα χιλιόμετρα από το φράγμα και επιχειρούν να προωθηθούν και προς τη Μοσούλη. Σφοδρές μάχες και στην Τζαλάουα της Σουλεϊμανίγιας. Οι τζιχαντιστές είχαν 17 νεκρούς, ενώ οι Πεσμεργκά έχασαν 12 άνδρες.

Κοινό μέτωπο Κούρδων σε Ιράκ, Συρία, Τουρκία

Μοιρασμένοι στους ορεινούς όγκους τεσσάρων χωρών της περιοχής (Τουρκία, Ιράκ, Ιράν, Συρία), οι Κούρδοι έχουν παρελθόν αιματηρών συγκρούσεων όχι μόνο με τους εκάστοτε κυρίαρχους, αλλά και στο εσωτερικό τους. Ακόμη και στο Ιράκ, οι δύο βασικές παρατάξεις των Κούρδων, το κόμμα KDP του Μασούντ Μπαρζανί και το PUK του Τζαλάλ Ταλαμπανί, ενεπλάκησαν σε εμφύλιο πόλεμο μετά τον πρώτο πόλεμο των ΗΠΑ κατά του Ιράκ, τη δεκαετία του 1990, για τον έλεγχο των κουρδικών περιοχών.

Μια άλλη, περισσότερο ιδεολογικά χρωματισμένη διαχωριστική γραμμή χωρίζει τους Κούρδους του Ιράκ με την πιο συντηρητική και φιλοδυτική ηγεσία, από το ΡΚΚ της Τουρκίας και το συγγενές του PΥD της Συρίας, με τη σοσιαλιστική-«αντιιμπεριαλιστική» κατεύθυνσή τους. Αίφνης, στις περιοχές που έθεσε υπό τον έλεγχό του το PYD ύστερα από την εξέγερση εναντίον του καθεστώτος Ασαντ, εφαρμόζει μορφές κοινοτικής ιδιοκτησίας και λαϊκής αυτοδιοίκησης, ενώ συγκροτεί επιτροπές λαϊκής αυτοάμυνας, πράγματα που καθόλου δεν αρέσουν στον συντηρητικό, πατριαρχικό Αρμπίλ.

Εσπασε ο πάγος

Σε πείσμα όλων αυτών, ο βασικός ιστός της κουρδικής ενότητας παραμένει ισχυρός. Ανεξάρτητα από τους διαφορετικούς κομματικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς τους, οι Κούρδοι και στις τρεις χώρες υψώνουν την ίδια σημαία και τραγουδούν τον ίδιο εθνικό ύμνο. Πέρυσι πραγματοποιήθηκε στο Αρμπίλ η πρώτη συνάντηση αντιπροσωπειών όλων των παρατάξεων των Κούρδων του Ιράκ, της Συρίας και της Τουρκίας, με ένα βασικό ζήτημα στην ατζέντα: τη σύγκληση Πανκουρδικής Συνδιάσκεψης που θα θέσει τις βάσεις για ένα ενιαίο μέτωπο του κουρδικού αλυτρωτισμού. Η συνάντηση δεν καρποφόρησε, η συνδιάσκεψη αναβλήθηκε, αλλά ο πάγος έσπασε.

Η απειλητική εφόρμηση του Ισλαμικού Κράτους σε Συρία και Ιράκ ταυτόχρονα ενίσχυσε, όπως ήταν φυσικό, τις κεντρομόλους δυνάμεις. Στελέχη των πεσμεργκά μας εκμυστηρεύονταν ότι οι ένοπλες δυνάμεις του συροκουρδικού PYD πολέμησαν μαζί τους και έδιωξαν τους τζιχνατιστές από το στρατηγικό πέρασμα Ραμπία. Στις μάχες για την απελευθέρωση του Μαχμούρ από τους τζιχαντιστές έσπευσαν να βοηθήσουν τους πεσμεργκά όχι μόνο μονάδες του PYD, αλλά και μαχητές του ΡΚΚ από την Τουρκία. Σύμφωνα με μία πληροφορία, μάλιστα, ο αδελφός του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, Οσμάν, βρίσκεται αυτές τις μέρες στο ιρακινό Κουρδιστάν.

Το τίμημα του πολέμου

Μπορεί ο πόλεμος με τους τζιχαντιστές να αποδειχθεί τελικά καταλύτης στην υπόθεση της κουρδικής ανεξαρτησίας, επί του παρόντος όμως συνοδεύεται από μεγάλο τίμημα για τους Κούρδους του βορείου Ιράκ, οι οποίοι ήθελαν να βλέπουν τους εαυτούς τους σαν μια «μικρή Ελβετία» στην καρδιά της Μέσης Ανατολής – μια όαση σταθερότητας και σχετικής ευημερίας μέσα στην έρημο της βίας και του χάους. Η φυγή ξένων επιχειρήσεων όταν οι τζιχαντιστές βρίσκονταν λίγες δεκάδες χιλιόμετρα από το Αρμπίλ ήταν ένας πολύ ανησυχητικός οιωνός, έστω κι αν πολλές από αυτές ξαναγύρισαν τις τελευταίες ημέρες.

Για να μπει κανείς σε ένα από τα καλά ξενοδοχεία του Αρμπίλ όπου συχνάζουν ξένοι επιχειρηματίες και διπλωμάτες, πρέπει να περάσει από εξονυχιστικό έλεγχο ασφαλείας: αστυνομικοί σκύλοι, μεταλλικοί ανιχνευτές και πάνοπλοι φρουροί κάνουν φύλλο και φτερό το αμάξι, για να ακολουθήσει σωματικός έλεγχος και το πέρασμα του χαρτοφύλακα από μηχάνημα ηλεκτρονικής σάρωσης. Κάθε συγκρότημα πολυκατοικιών με σχετικά ακριβά διαμερίσματα είναι μια οχυρωμένη, φρουρούμενη κοινότητα.

Η βενζίνη εκτινάχθηκε από τα 31 στα 78 σεντς το λίτρο. Ανάλογα εκτινάχθηκαν οι τιμές των ενοικίων, λόγω της αθρόας εισροής Σύρων και εσωτερικών προσφύγων. Χώρια το τεράστιο κόστος που επωμίζεται η τοπική κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της ξαφνικής ανθρωπιστικής κρίσης.

Οι επιπτώσεις της πολεμικής κρίσης ήρθαν να προστεθούν σε μια ήδη προβληματική, από πολλές απόψεις, κατάσταση, φέρνοντας στην επιφάνεια πλευρές της που κρύβονταν πίσω από τον μανδύα μιας συχνά παραπλανητικής ευημερίας. Το real estate εμφάνιζε από καιρό συμπτώματα «φούσκας», με εξωφρενικά υπερτιμημένες κατασκευές, οι οποίες συχνά έχουν μηδενικό (!) αντισεισμικό συντελεστή σε μία από τις πιο σεισμογενείς περιοχές του κόσμου. Η κυριότερη πηγή απασχόλησης είναι ένας υπερτροφικά διογκωμένος δημόσιος τομέας –ειδικά στον τομέα της ασφάλειας– με τους μετανάστες να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της χειρωνακτικής εργασίας. Εφορία και κοινωνική ασφάλιση πρακτικά δεν υπάρχουν, ενώ η δικαιοσύνη και όλη η δημόσια διοίκηση υποφέρουν από φατριαστικές επιρροές και διαφθορά.

Σ’ αυτά ήρθε να προστεθεί η απόφαση της Βαγδάτης να διακόψει τη χρηματοδότηση του Κουρδιστάν, ακόμη και την πληρωμή των δημοσίων υπαλλήλων, κατηγορώντας το Αρμπίλ ότι «κλέβει» το πετρέλαιο που ανήκει σε όλους τους Ιρακινούς. Προχθές, ο νέος εντολοδόχος πρωθυπουργός του Ιράκ, Χάιντερ αλ Αμπάντι, εμφανίστηκε διατεθειμένος να αναζητήσει μια συμβιβαστική λύση, αλλά ο δρόμος διαγράφεται ακανθώδης...

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ