Αγαθοκλής Παναγούλιας: Ένα ευλαβικό προσκύνημα στους τόπους που πολέμησαν οι γενναίοι μαχητές του’40

Με την  ευκαιρία του εορτασμού της 73^ης επετείου του ΟΧΙ, η Ενωση ΕλλήνωνΛογοτεχνών, μαζί με συγγενείς πεσόντων πραγματοποίησαν και φέτος στις 26-27-28 Οκτωβρίου εκδρομή-προσκύνημα στη Βόρειο Ήπειρο σε τόπους που πολέμησανοι γενναίοι μαχητές μας του'40.

Ξεκινήσαμε νωρίς το πρωί της 26^ης Οκτωβρίου από την Αθήνα και τις απογευματινέςώρες φθάσαμε στο μεθοριακό φυλάκιο της Κακαβιάς. Λίγο πριν είδαμε το Καλπάκι, τοστρατηγείο του Κατσιμήτρου, τη Γκραμπάλα, τα βουνά της μεθορίου και μπήκαμε στο πνεύμα του'40.

Έγινε και σχετική αναφορά στα γεγονότα του'40 κατά τη διάρκεια της διαδρομής.Μετά την ολοκλήρωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών στο μεθοριακό φυλάκιομπήκαμε στη γειτονική χώρα.

Μπροστά μας αριστερά και δεξιά 50 περίπου χωριά είναι σκαρφαλωμένα στιςπλαγιές των Ακ­ροκεραυνίων ορέων, του Γκόλικου και του Μακρύκαμπου.

Το πρώτο χωριό μπροστά μας και αριστερά είναι το Βοδίνο το οποίο στο χώρο τηςεκκλησίας φιλοξενεί 3 Αρτινούς ευζώνους που άφησαν την τελευταία τους πνοή στοχωριό αυτό στις 28 Νοεμβρίου 1940. Οι συγγενείς τους έμαθαν γι'αυτούς πριν από 5χρόνια.

Μετά από 6 χιλιόμετρα παρακάμπτουμε τη δημόσια οδό που οδηγεί στοΑργυρόκαστρο και επισκεπτόμαστε το χωριό Βουλιαράτι ή Βουλιαράτες (όπως τοονομάζουν τα τελευταία χρόνια).

Στο χωριό αυτό γράφτηκε ένα κομμάτι της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Τουπερκείμενο του χωριού ύψωμα Αγίου Αθανασίου ή Προσήλιο (το ονομάζουν οιντόπιοι), την 1^η Δεκεμβρίου 1940 ποτίστηκε με άφθονο αίμα Ελληνικό.

Επισκεφθήκαμε τα κτίρια που λειτούργησαν την περίοδο του'40 ως νοσοκομεία και περιέθαλψαν μεγάλο αριθμό τραυματιών και παγόπληκτων στρατιωτών.

Ακολούθως επισκεφθήκαμε το ανακαινισμένο στρατιωτικό κοιμητήριο που φιλοξενεί1 αξιωμα­τικό, 58 στρατιώτες και τιμητικά το συντηρητή του κοιμητηρίου (για πολλάχρόνια) Δημήτρη Μπάκο.

 Το κοιμητήριοαυτό φιλοξενείσε ατομικούς τάφους τις απώλειες του νοσοκομείου κυρίως. Στα οστεοφυλάκιά του που είναι εντοιχισμένα στο μαντρότοιχο φιλοξενού- νται πάνω από 200πε­σόντες πουμεταφέρθηκανεδώ από κοντινές περιοχές. Για μερικούς γνωρίζουμε και τα ονόματά τους.

Αφού έγινε η σχετική ιστορική αναφορά για το κοιμητήριο αυτό (περισσότερα στοhttp://agpanag.blogspot.gr/2011/10/40.html), το οποίο σήμερα είναι το μο­ναδικό με αναγνωρισμένους πεσόντες και το δεύτερο που είναι επίσημααναγνωρισμένο, συνε­χίσαμε την πορεία μας για την πόλη των Αγίων Σαράντα πουήταν ο προορισμός μας και η βάση μας για τις επόμενες επισκέψεις μας στη γειτονικήχώρα.

Μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας περάσαμε από πολλά χωριά ποτισμένα μεαίμα ελλη­νικό και σε καθένα απ'αυτά κάναμε σχετική αναφορά.

Την επόμενη ημέρα οι επισκέψεις μας ήταν το πρωϊ στον παραλιακό τομέα από Αγίους 

Σαράντα μέχρι Χειμάρρα και το απόγευμα στον κεντρικό τομέα από Αργυρόκαστρομέχρι Πρεμετή.

Για να καλύψουμε το πρόγραμμα αυτό ξυπνήσαμε νωρίς και ξεκινήσαμε για τηΧειμάρρα. Στη διαδρομή μας περάσαμε μέσα από τα χωριά Αγιος Βασίλειος,Πικέρασι,Μπόρσι, Αγιος Δη­μήτριος ή Κιπαρό και καταλήξαμε στη Χειμάρρα.

Το Δεκέμβρη του 1940 και αρχές του 1941 εδώ έγιναν φονικές μάχες. Ο στρατός μας 

χτυπήθηκε από τη στεριά, τον αέρα και τη θάλασσα. Τα θύματα πολλά.Ξεπερνούν τα 500 άτομα.

Επισκεφθήκαμε στην περιοχή Σκουτάρα όπου στην τοποθεσία Βάνοβα μέσα σε ένα ελαιοπερίβολο υπάρχουν 2 ομαδικοί τάφοι 6 ατόμων (2Χ3). Τους επιβλέπει και τους συντηρεί η ηλικιωμένη Ερμιόνη Πρίγκου που συναντήσαμε εκεί.

Θέση Βάνοβα Χειμμάρρας. Εδώ αναπαύονται 6 Ελληνες πεσόντες

Εδώ ήταν η πρώτη γραμμή μας είπε. Σώζονται ακόμη τα προχώματα. 

 Προσκυνήσαμε στους τάφους των πεσόντων, αποχαιρετίσαμε την «Κυρά της Σκουτάρας» όπως την αποκάλεσε κάποιος από την παρέα και συνεχίσαμε την πορεία μας μέσα από το Αργυρόκαστρο και τα χωριά Μασκουλώρι, Τσεπούνα,Χουμελίτσα. Αριστερά μας στο βάθος φαίνεται ο δρόμος που οδηγεί στα χωριά Πιτσάρι, Κολώνια, Γκολέμι 

και Προγκονάτι. Δρόμος δύσκολος και ανηφορικός.

Δεξιά βλέπουμε το τεράστιο βουνό Γκόλικο όπου στην πλαγιά του σκαρφαλωμένα ταχωριά Λάμποβο, Χόρμοβα και Λέκλι.

Όλα αυτά τα μέρη που μόλις μνημόνευσα είναι ποτισμένα με αίμα Ελληνικό.Αναφέραμε αριθ­μούς και ονόματα.

Συνεχίζουμε την πορεία μας, περνούμε το Κρυονέρι με τα κρύα νερά και φθάνουμεστη διασ­ταύρωση που οδηγεί προς το χωριό Λουζάτι. Εκεί αγναντεύουμε αριστεράτους ορεινούς όγκο­υς του Κουρβελεσίου. Δεξιά μας ο ποταμός Δρίνοςσφιχταγκαλιάζεται με τον Αώο και χύνονται στην Αδριατική θάλασσα.

Σε λίγο φθάνουμε στο Τεπελένι. Στην είσοδο της πόλεως δεσπόζει το άγαλμα τουΑλή Πασά. Συνεχίζουμε την πορεία μας περιφερειακά από το κάστρο και σε λίγοατενίζουμε μια πελώρια τρύπα στο κάστρο. Εκεί την περίοδο του'40 έμεινε ο Ντούτσεγια κάποιο μικρό χρονικό διάστημα.

Εγκαταλείπουμε το Τεπελένι και κατευθυνόμαστε προς τα στενά της Κλεισούρας.Περνάμε τη σιδερένια γέφυρα στο Δραγκότι την οποία έφτιαξαν οι  ιταλοί το 1939.  Από κάτω περνούν τα νερά του Αώου.

Μπαίνουμε στα στενά της Κλεισούρας και σε λίγο φθάνουμε στη θέση Σαϊμόλα. Εκεί που είναι ένας μεγάλος σταυρός στην κοιλάδα, σταθμεύσαμε για λίγο για νααποτίσουμε φόρο τιμής στα παλληκάρια (περίπου 720) που αναπαύονται εκεί καιπεριμένουν 73 χρόνια για να φροντίσει η μητέρα Πατρίδα να μαζέψει τα κόκκαλάτους και να τα μεταφέρει στο πλησιέστερο νεκροταφείο που δημιουργήθηκε σε κοντι­νή απόσταση με ενέργειες του Μακαριωτάτου Αλβανίας κ.Αναστασίου.

Συνεχίζουμε την πορεία μας και σε λίγο φθάνουμε στη Μονή Αγίου Νικολάου τηςΚλεισούρας. Εδώ είναι το νέο αναγνωρισμένο στρατιωτικό κοιμητήριο πεσόντων με384 θέσεις οι οποίες προς το παρόν είναι κενές. Θα μεταφερθούν εδώ όσοι πεσόντες βρεθούν σε κοντινές περιοχές.

 Αφήνουμε τη Μονή καισυνεχίζουμε. Πριν φθάσουμεστην κωμόπολη Κλεισούραδεξιά μας στην πλαγιά τηςΜετζγκοράνης είναισκαρφαλωμένο το μικρό χωριόΠέστανι. Μικρό χωριό αλλάπολύ μεγάλες οι απώλειες τηνπερίοδο του πολέμου εδώ. Πάνω από 300 

άτομα. Ενας παλιός πολεμιστής για το χωριόαυτό γράφει τα εξής στοημερολόγιο του «Στις 21 Φλεβάρη του 1941 ένας Πειραιώτης πυροβολητής αντικρίζει την Πέστανι με τα σπιτάκια της. Τρεις εβδομάδες αργότερα η Πέστανι είναικατεστραμμένη από τα πυροβολικά των δύο αντιπά­λων».

Η Κλεισούρα κόμβος στρατηγικής σημασίας κατελήφθη από τους Ελληνες στις 8Ιανουαρίου 1941. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε μέγα πλήγμα στους Ιταλούς οι οποίοιλίγες ημέρες αργότερα, στις 26 Ιανουαρίου, ενισχυμένοι με αλπινιστές καιυποστηριζόμενοι από την αεροπορία προσ­πάθησαν να την καταλάβουν. Δεν τονκατόρθωσαν. Απεναντίας οι Ελληνες στις αρχές Φεβρου­αρίου κατέλαβαν τηνΤρεμπεσίνα, το Μπούμπεσι και τα στρατηγικής σημασίας υψώματα 717 και 731.

Αφήνουμε την Κλεισούρα και κατευθυνόμαστε προς το χωριό Κοσίνα. Εδώ τηνπερίοδο του πολέμου 1940-41 λειτούργησε το Β1 πεδινό χειρουργείο. Αυτό το χειρουργείο ήταν ο μεγαλύτερος υγειονομικός σχηματισμός χειρουργικών επεμβάσεων καθώς και ο μεγαλύτερος διαλογής προς τους μετόπισθεν υγειονομικούς σχηματισμούς. Κατά καιρούς στην Κοσίνα στη διάρκεια του πολέμου αναπτύχθηκαν και άλλοι 5 υγειονομικοί σχηματισμοί. Ο κατάλογος των απωλειώνκαι εδώ είναι μακρύς. Από την καταγρα­φή που έχουμε κάνει οι απώλειες πλησιάζουν τα 230 άτομα. Από μαρτυρίες που έχω καταγράψει τις απώλειες τις έθαψαν γύρω από το χώρο της εκκλησίας του χωριού.

Ανάμεσα στους πεσόντες είναι και ο στρατιώτης Μιχαήλ Νικηφοράκης πατέρας της συνταξιδιώτισσας Μαρίας Κορακή. Της υπέδειξα τον τόπο που πιθανόν είναι θαμμένος, πήρε χώμα και συγκινημένη μας ευχαρίστησε γιατί για πρώτη φορά μετά από 73 χρόνια αντίκρισε τον τόπο που άφησε την τελευταία του πνοή ο πατέρας της. 

Η κόρη του πεσόντα Μιχαήλ Νικηφοράκη στον τόπο πουαναπαύεται ο πατέρας της

Την τρίτη ημέρα με τη συμμετοχή εκατοντάδων συγγενών πεσόντων, των διπλωματικών μας αρχών στην Αλβανία, εκπροσώπων του ελληνικού κοινοβουλίου, βορειοηπειρωτών και επισκεπτών από την Ελλάδα, έγινε η εκδήλωση για το έπος του 40 στο χωριό Βουλιαράτι Αργυροκάστρου εκεί που βρίσκεται το μοναδικό στρατιωτικό κοιμητήριο με αναγνωρισμένους πεσόντες. Για πρώτη φορά στην εθνική γιορτή των Ελλήνων συμμετείχε τόσο μεγάλος αριθμός αξιωματούχων της Αλβανικής Βουλής και της περιφέρειας. Ένα καλό σημάδι για τη δημιουργία καλών σχέσεων που επιδιώκουν οι διπλωματικές μας αρχές στη γειτονική χώρα.

Νωρίς το πρωϊ αντιπροσωπεία της Ενωσης Ελλήνων Λογοτεχνών σκόρπισε γαρύφαλλα στους τάφους  και το ηρώο πεσόντων και στη συνέχεια παρακολουθήσαμε τη δοξολογία στον ναό του Αγίου Αθανασίου του χωριού χοροστατούντος του Μητροπολίτη Αργυροκάστρου κ.Δημητρίου.

Μετά το τέλος της δοξολογίας εν πομπή κατευθυνθήκαμε στο στρατιωτικό κοιμητήριο όπου εψάλη τρισάγιο, ακολούθησε προσκλητήριο πεσόντων και κατάθεση στεφάνων.  

Χαιρέτισε ο πρέσβης της Ελλάδος στα Τίρανα κ.Λεωνίδας Ροκανάς και στη συνέχεια ο Γενικός πρόξενος της Ελλάδος στο Αργυρόκαστρο κ. Νικόλαος Κοτροκόης διάβασε το μήνυμα που έστειλε με την ευκαιρία της εορτής ο Υφυπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος κ. Κυριάκος Γεροντόπουλος.

Ο Πρέσβης της Ελλάδος στα Τίρανα Λεων.Ροκανάς καταθέτει στεφάνι

Ο Πρέσβης της Ελλάδος στον εμπνευσμένο λόγο του μεταξύ των άλλων αναφέρθηκε στο ανθρωπιστικό και θρησκευτικό θέμα που έχει σχέση με τους Ελληνες πεσόντες του’40, τον εντοπισμό, την περισυλλογή και τη μεταφορά τους στα νεκροταφεία όπως προβλέπει η διακρατική συμφωνία που έχει υπογραφεί από τις δύο χώρες. Καθυστερεί η υλοποίηση ενός σκέλους της συμφωνίας αυτής που προβλέπει τη συγκρότηση των μικτών επιτροπών εμπειρογνωμόνων για το οποίο κωλυσιεργεί η Αλβανική πλευρά και κάλεσε δημόσια τους παρόντες Αλβανούς αξιωματούχους-μέλη του Αλβανικού κοινοβουλίου να συμβάλλουν να τελεσφορήσει η υπόθεση αυτή.

Η εκδήλωση έκλεισε με τη μαθητική εκδήλωση.

Ακολούθησε φιλοξενία στην πλατεία του χωριού και μετά από μια ώρα περίπου όλοι αναχώρη­σαν για τον προορισμό τους συγκινημένοι και ενθουσιασμένοι. Πολλοί,όπως οι συγγενείς ανα­νέωσαν το ραντεβού για τον επόμενο χρόνο.

Αγαθοκλής Παναγούλιας -Κοσμήτορας ΕΕΛ

agpanag.blogspot.com