Γεώργιος Ζαρίφης - Χρηστάκης Ζωγράφος: Δύο πατριώτες που αγωνίστηκαν για τα Ελληνορθόδοξα ιδανικά

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ

*  Παίρνοντας αφορμή από τις «Αναδρομές» του κ. Αντωνίου Βενέτη στον «Πρωινό Λόγο της Δευτέρας» 10-3-2014 και πιο συγκεκριμένα από την αναφορά του στον Εθνικό Ευεργέτη Γεώργιο Ζαρίφη, θυμήθηκα έναν άλλο μεγάλο Εθνικό Ευεργέτη, τον Χρηστάκη Ζωγράφο από το Κεστοράτι Αργυροκάστρου. Ήταν σύγχρονος του Γ. Ζαρίφη και πολύ φίλοι. Τους συνέδεε ο πατριωτισμός και τα Ελληνορθόδοξα ιδανικά για τα οποία αγωνίστηκαν και οι δύο σε όλη τους τη ζωή. Ο Ζαρίφης καταγόμενος από την Φιλιππούπολη γεννήθηκε και έζησε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και συνδέθηκε με τον Χρ. Ζωγράφο.

Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το 1872, οι Ηπειρώτες της Κων/πόλεως βλέποντας ότι τα πράγματα δεν ήταν καθόλου καλά στην Ήπειρο για τη λειτουργία σχολείων, αποφάσισαν και ίδρυσαν τον «Ηπειρωτικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο». Ιδρυτές ήταν ο Μητροπολίτης Δέρκων Νεόφυτος από Δρυμάδες του Πωγωνίου, ο Χρηστάκης Ζωγράφος από το Κεστοράτι Αργυροκάστρου, ο Ηροκλής Βασιάδης από το Δελβινάκι και ο Κων/τίνος Καραπάνος από την Άρτα. Παρά τις προσπάθειες του Συλλόγου για ίδρυση Διδασκαλείου στην Ήπειρο, για την εκπαίδευση δασκάλων, δεν έγινε δυνατό να πραγματοποιηθεί. Τότε, ο Χρηστάκης Ζωγράφος έδωσε τη λύση. Αποφάσισε να αναλάβει και αυτό το θέμα, την ίδρυση Διδασκαλείου ο ίδιος, με δαπάνη του.

Τα Εκπαιδευτήρια που χρηματοδοτούσε από το 1869 στο Κεστοράτι τα μετέτρεψε σε Διδασκαλεία αρρένων και θηλέων. Ανέθεσε στο Σύλλογο την διεκπεραίωση των σχετικών διαδικασιών για την οργάνωση και την διοίκηση, την διοικητική εποπτεία των ιδρυμάτων.

Εκράτησε ο ίδιος μόνον την Ανωτάτην Εποπτείαν. Καθόρισε χίλιες διακόσιες (1.200) οθωμανικές λίρες μόνον για τακτικές δαπάνες «μισθοδοσίαν, τροφήν και ενδιαίτησιν των υπαλλήλων εις τροφήν, ενδυμασίαν και άλλην συντήρησιν των υποτρόφων, μη υπολογιζομένων των εκτάκτων εις επισκευάς κτιρίων, προμηθείας διά την εσωτερικήν διακόσμησιν αυτών, αγοράς επίπλων, σκευών και άλλων διδακτικών συλλογών».

Γενικά, οι ιστορικοί δεν έχουν καταμετρήσει τα χρηματικά ποσά, που διέθεσε για τα κτίρια των σχολών αυτών, τα τροφεία των μαθητών και των καθηγητών, την ένδυση, την υπόδυση, τα όργανα, τα βιβλία κ.λπ.

Ο «Ηπειρωτικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος» Κων/πόλεως με έγγραφό του ζητεί από τον «Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο» Κων/πόλεως (ήταν ανώτερο όργανο σε θέματα Παιδείας στον υπόδουλο Ελληνισμό) να ορίσει επιτροπή από ειδικούς για τη σύνταξη Κανονισμού οργανώσεως και λειτουργίας των Διδασκαλείων και των προσαρτημένων σ’ αυτά Δημοτικών Σχολείων και Νηπιαγωγείων.

Στη γενική συνέλευση των μελών του Ηπ. Φιλεκ. Συλλόγου στις 20 Μαΐου 1873, ο Γεν. Γραμματέας Γ. Λαζόπουλος ανακοινώνει την γενική έκθεση των πεπραγμένων και, μεταξύ άλλων, διαβάζει: «Γνωστόν εστί τοις πάσιν ότι ο εξοχώτατος Χρηστάκης εφένδης Ζωγράφος διετήρει εν τη ιδία αυτού πατρίδι σχολείον δημοτικόν, ελληνικόν και παρθεναγωγείον. Ήδη δε απεφάσισε να συστήση και Διδασκαλείον διά 30 μαθητάς και άλλας τόσας μαθητρίας υποτρόφους εξ απασών των επαρχιών της Ηπείρου επί τω υποχρεωτικώ όρω να διδάξωσιν μετά την αποφοίτησιν αυτών εις μέρος οριζόμενον υπό του Συλλόγου...».

Και απευθυνόμενος στο Ζωγράφο είπε: «Εξοχώτατε Χρηστάκη Ζωγράφε, ο Σύλλογος και πάντες οι Ηπειρώται ευγνωμονούντες σοι διά τας υπέρ της πατρίδος ευεργεσίας σου, διά τας οποίας ουδέποτε «ουδέ θανών απολείς κλέος, ουδέ γε λήσεις άφθιτον ανθρώποισιν αιέν έχειν όνομα», και ευχάς και ευλογίας αναπέμποντες υπέρ σου ικετεύουσι τον Ύψιστον, ίνα «τόσα σοι δω όσα φρεσί σήσι μενοινάς» (να σου δώσει ο Ύψιστος τόσα, όσα έχεις στο νου σου).

Ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος, με πρόεδρο τον Ηροκλή Βασιάδη (ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως υπουργός Παιδείας του υπόδουλου Ελληνισμού), εγκρίνει τον Απρίλιο του 1874 την εισήγηση και τον κανονισμό και προτείνει στους Συλλόγους Ηπειρωτικό και Θρακικό να δεχθούν τον κανονισμό των σχολείων στο Κεστοράτι και στη Φιλιππούπολη.

Για τον Θρακικό Σύλλογο πρέπει να γνωρίζουμε ότι στην Κων/πολη δρούσε με τα ίδια ιδανικά και ο Θρακιώτης Γεώργιος Ζαρίφης από την περιοχή της Φιλιππούπολης τραπεζίτης. Ήταν πολύ φίλος του Ζωγράφου και φλέγονταν από τα ίδια ιδανικά. Μάλιστα, όταν ιδρύθηκε ο Ηπειρωτικός Φιλεκπ. Σύλλογος εδήλωσε συνδρομητής προσφέροντας εκατό λίρες το χρόνο. Ανακηρύχτηκε ευεργέτης του Συλλόγου.

Ο Γεω. Ζαρίφης κινητοποίησε τους συμπατριώτες του και ίδρυσαν τον «Θρακικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλογο» και αποφάσισαν να ιδρύσουν και αυτοί τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία στη Φιλιππούπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας. Είναι και αυτή μία από τις χαμένες πατρίδες. Γιατί το 1885 η Βουλγαρία την προσάρτησε αυθαίρετα χωρίς να φοβηθεί κανένα. Στη Φιλιππούπολη, λοιπόν, τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία πρόσφεραν στους υπόδουλους Έλληνες της περιοχής ό,τι πρόσφεραν τα Ζωγράφεια στο Κεστοράτι Αργυροκάστρου.

Ο Χρηστάκης Ζωγράφος και ο Γεώργιος Ζαρίφης αποφάσισαν από κοινού και ανέθεσαν σε αρμόδιους τη σύνταξη κανονισμών λειτουργίας «των εν Ηπείρω Ζωγραφείων Διδασκαλείων και των εν Θράκη Ζαριφείων συσταθησομένων Διδασκαλείων και των προσηρτημένων αυτοίς προτύπων δημοτικών σχολείων».

Διαβάζοντας κανείς τους κανονισμούς αυτούς θαυμάζει τον άρτιο τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων σοβαρών ζητημάτων. Ακόμη και λειτουργία προτύπων δημοτικών σχολείων στα Διδασκαλεία προέβλεπαν.

Στην εισήγηση αναφέρονται όλες οι θεωρίες γύρω από τα προβλήματα της Παιδείας και οι μέθοδοι διδασκαλίας στις διάφορες χώρες της Ευρώπης και των Η.Π.Α. την εποχή εκείνη και συνεχίζει με τα θέματα: α) Ο σκοπός της εθνικής παιδεύσεως γενικός και πραγματικός, β) Η συγχώνευσις του παρ’ ημίν Δημοτικού και Ελληνικού σχολείου, γ) Η καταλληλοτέρα και πρακτικωτέρα διδασκαλία δ) παιδευτικά μέσα ε) περί της μητρικής γλώσσης και των λοιπών μαθημάτων.

Προς εφαρμογή των παραπάνω:

Α) Μόρφωσις καταλλήλων διδασκάλων Β) Περί διδακτικών βιβλίων Γ) Περί ζώσης και εγκαρδίου του λαού λατρείας προς την δημοτικήν εκπαίδευσιν.

Ο κανονισμός του Διδασκαλείου περιλαμβάνει:

1) Σκοπός του Διδασκαλείου (άρθρα 1-2), 2) Περί της ανωτάτης Αρχής και της Εφορείας (αρ. 3-7), 3) Περί διευθυντού και των καθηγητών (αρ. 8-19), 4) Περί επιμελητού και παιδονόμου (αρ. 20-23), 5) Περί κηδεμόνων (αρ. 24-25), 6) Περί διδασκαλίας (τρόπος διδασκαλίας και διδασκόμενα μαθήματα) αρ. 26-30. 

Παραθέτει τα μαθήματα 14 τον αριθμόν. Τα υπόλοιπα άρθρα 31-43 αποτελούν το αναλυτικό πρόγραμμα.

Εκπλήσσει η πρόνοια για κάθε λεπτομέρεια για τη λειτουργία όλων των σχολείων του Διδασκαλείου, αλλά και η μέριμνα να μη λείψει κανένα μάθημα από το πρόγραμμα και προπάντων η ελληνοχριστιανική παράδοση που ετηρείτο με θρησκευτική ευλάβεια.

Άξιο θαυμασμού είναι το έργο των θαυμασίων εκείνων ανδρών. Οι Φιλεκπαιδευτικοί Σύλλογοι Ηπείρου και Θράκης πήραν τη θέση Υπουργείου Παιδείας στα υπόδουλα τότε ελληνικά εδάφη. Την εποχή εκείνη τους δρόμους και τα σπίτια φώτιζαν τα φανάρια και τα λυχνάρια. Τις ψυχές όμως των υποδούλων εφώτιζαν άπλετα το φως και οι προβολείς της Ελληνοχριστιανικής παράδοσης και η παράδοση αυτή διαφύλαξε το Έθνος να περάσει αλώβητο τις συμπληγάδες πέτρες του κυριάρχου κατακτητή από τη μια μεριά και του παπισμού, του Βατικανού από την άλλη.

Με την πίστη στα ιδανικά αυτά αγωνίστηκαν οι πρόγονοί μας και ελευθέρωσαν την Ελλάδα. Κι όμως, σήμερα οι μαθητές μας διδάσκονται κείμενα στα βιβλία Γλώσσας του Δημοτικού Σχολείου και του Γυμνασίου, απαράδεκτα.

Κείμενα Νεοελ. Λογοτ. Α’ Γυμνασίου σελ. 123 «...ήταν η Ελλάδα μια γυναίκα τόσο προκλητική σεξουαλικά που έπρεπε να την ερωτευθώ σωματικά κι απελπισμένα...».

Νέα Ελληνικά Β’ Γυμνασίου, σελ. 190. Παρατίθεται ένα αισθησιακό ποίημα και καλούνται οι μαθητές να απαντήσουν στην εξής απαράδεκτη ερώτηση: «Περιγράψετε με δικά σας λόγια τη συναισθηματική ένταση των ερωτευμένων. Έχετε νιώσει ποτέ ανάλογα συναισθήματα;»!..

Γλώσσα Δ’ Δημοτικού σελ. 52. Κείμενο με τίτλο: «Η μπουγάδα του Άι-Βασίλη», όπου διαβάζουμε: «Μετά από λίγο ο Αϊ-Βασίλης βγαίνει στην αυλή, ν’ απλώσει τη μπουγάδα του. Πρώτα κρεμάει τις κάλτσες του, ύστερα τη φανέλλα του, το μακρύ του σώβρακο, το σκούφο του».

Είναι δεκάδες τα απαράδεκτα κείμενα. Τα παραπάνω είναι αντιπροσωπευτικά. «Εξ όνυχος τον λέοντα γιγνώσκει τις...».

ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ