Αφιέρωμα της ιστοσελίδας της ΣΦΕΒΑ για το χωριό Άγιος Ανδρέας (Αγιαντριάς) Αγίων Σαράντα

Ορεινό χωριό στην επαρχία της Δίβρης, σε υψόμετρο 460 μ. τοποθετημένο στην χαμηλή πλευρά του Διβροβουνίου 16  χλμ ανατολικά  της πόλης των Αγ. Σαράντα.

Πήρε το όνομα του πολιούχου Αγίου Ανδρέα. Ο Αγιαντριάς αντικατέστησε τ’ Ανανδριανά, όπου βρίσκονταν η αρχαία πόλη Μαιανδρία.

 Στους τουρκικούς καταλόγους εμφαίνεται το 1432 με 18 οικογένειες και το 1582 με 96 οικογένειες. Το 1432 οι χρόνιοι ακσέ  έφθαναν τα 1890 και το 1582 τα 8435.  Στην απογραφή του 1852 εμφαίνεται με 25 σπίτια, το 1913 με 880 κατοίκους, το 1927 κατέβηκαν στους 256 και το 1935 τους 303 κατοίκους. 

Οι κάτοικοί του είναι όλοι ελληνικής καταγωγής.

Αρχαιολογικές ανακαλύψεις έφεραν σε φως την ύπαρξη μιας αρχαίας πόλης «ΜΑΙΑΝΔΡΙΑ»,πάνω στην οποία χτίστηκε το σημερινό χωριό.

Από το βιβλίο του Πέτρου Κούρτη «Ο Αγ. Ανδρέας (Αγ. Σαράντα)  «Η ΜΑΙΑΝΔΡΙΑ ΜΑΣ», μεταφέρουμε τα εξής: «Η αρχαία Μαιανδρία, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας αναφέρει στο βιβλίο του «ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ του 1856», Τ. Β΄, σελ 103-104, ο ιστορικός Παναγιώτης Αραβαντινός, ο οποίος αφού μελέτησε και το έργο του Μελέτιου (18^ος αιώνας), τονίζει πως ο σημερινός Αγιαντρέας βρίσκεται στη θέση των Ανανδριανών που 

ήταν πόλη πλησίον της αρχαίας Μαιανδρίας».

Ενώ η «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια»: Τ.16ος, σελ 469 αναφέρει:

«Πόλις μεσόγειος της αρχαίας Ηπείρου εν τη Χαονία. Ο Αραβαντινός τοποθετεί ταύτην εις τα ερείπια τα κείμενα παρά το χωρίον Νίβιτσα της επαρχίας Κουρβελεσίου της Αλβανίας». 

(Εδώ τα αναφερόμενα του Αραβαντινού στην Εγκυκλοπαίδεια έρχονται σε αντίφαση με τα αναφερόμενα πάλι του Αραβαντινού από τον Π. Κούρτη).

Η Μαιανδρία κατεδαφίστηκε από το στρατό του Αιμίλιου Παύλου το έτος 168 π.Χ. Στην περιοχή που βρίσκονταν η πόλη έχουν βρεθεί διάφορα πήλινα αντικείμενα, νομίσματα, ένα αγαλματάκι και κίονες.

Οι Αγιαντρίτες έχουν ταξιδέψει πολύ και πολλοί απ’ αυτούς έχουν μεταναστεύσει.

Το 1928 ταξιδεύτηκαν για την Αργεντινή και Αίγυπτο 32 άτομα από τους οποίους επέστρεψαν μόνον τρία άτομα. Γνωστοί μετανάστες ήταν οι Ριζαίοι, οι Κουρτάτες, οι Ζαφειράτες, ο Αντρέας Κίτσιος (που αναπαύεται στα πάτρια χώματα), οι Κωτσήδες κ. ά.

Από τον Αγιαντριά  κατάγονταν ο φημισμένος κληρικός, ο Αρχιμανδρίτης Φιλήμων Κίτσος (1830-1878, φώτο). Ο Φιλήμων ήταν και πολιτικός ηγέτης στην επανάσταση του Λυκουρσίου, ιδρυτής και ευεργέτης της Κεντρικής Σχολής Θεολόγου (+1890)

Οι κάτοικοι του Αγιαντριά έλαβαν μέρος στον Αντιφασιστικό Αγώνα  και τον Απρίλιο του 1944 στο χωριό έγινε μια σκληρή μάχη με τις εχθρικές ορδές.

Η κτηνοτροφία και η φρουτοκαλλιέργεια είναι οι δύο βασικοί παράγοντες  απασχόλησης και οι κυριότεροι κλάδοι της οικονομίας  τους.

Έφθασε να λειτουργήσει οχτάχρονο σχολείο, ο αριθμός των κατοίκων να φθάσει τους  500 και να λειτουργήσει εμπορικό κέντρο.

Σήμερα, λόγω μετανάστευσης, το σχολείο έκλεισε, ο αριθμός των κατοίκων μειώθηκε αισθητά.

(από συνεργάτη της ΣΦΕΒΑ στη Β. Ήπειρο)