Η Ελένη Ζωγράφου και το Κληροδότημά της

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΑΚΗΣ

•  Μία μεγάλη μορφή στο πάνθεο των ευεργετών της Πατρίδας μας και ιδιαίτερα της Ηπείρου, που λάμπρυναν με απαράμιλλα έργα κοινωφελούς σκοπού, είναι και η Ελένη Ζωγράφου.

Η αείμνηστη Ελένη Σόλωνα Χρηστάκη Ζωγράφου το γένος Λυσάνδρου Καυταντζόγλου, κατάγονταν από τη Θεσσαλονίκη και με την από 5-10-1929 ιδιόγραφη διαθήκη της είχε αφήσει στο πρώην Δημοτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Ο Άγιος Δημήτριος» το μισό της περιουσίας της (ως εκ του γένους της) και το άλλο μισό αυτής στο πρώην Δημοτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων «Η Αγάπη» (λόγω καταγωγής του άντρα της από την Ήπειρο).

Σκοπός της διαθέτιδας ήταν να κτιστεί και να διατηρείται πτέρυγα στα πιο πάνω Νοσοκομεία, που να φέρει το όνομα: «Πτέρυγα Ελένης Σόλωνα Χρηστάκη Ζωγράφου - Καυταντζόγλου» όπου θα νοσηλεύονται οι φτωχοί άρρωστοι δωρεάν. Από την περιουσία της ανήκει σήμερα στο Δήμο Ιωαννιτών, στον οποίο περιήλθε το Κληροδότημα Ελένης Ζωγράφου, ύστερα από την κατάργηση του Δημοτικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων με το 250/1983 Προεδρικό Διάταγμα, το 27,5% και το 25% αντίστοιχα των κτιρίων, που βρίσκονται στη γωνία της Πλατείας Ομονοίας και Αγίου Κωνσταντίνου 2 και στην Πλατεία Ομονοίας 10 της Αθήνας, ένα (1) οικόπεδο στην Ιερά Οδό Αθηνών έκτασης 7.000 τ.μ. περίπου, το κτίριο που χτίστηκε με χρήματα του Κληροδοτήματος στα Γιάννινα στις οδούς Αβέρωφ και Κωλέττη 4, το οικόπεδο στις οδούς Τζαβέλα και Οπλαρχηγού Πουτέτση έκτασης 1.082 τ.μ. περίπου, που αγοράστηκε τελευταία από το Δήμο Ιωαννιτών, τα δύο (2) μεγάλης αξίας τιμαλφή, το ιερό λείψανο (δείκτης) του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και ένα μεγάλο χρηματικό ποσό (290.750.000 δρχ. Το 1995).

Η Ελένη Ζωγράφου είχε πεθάνει την 25-8-1937 στην Αυστρία. Η περιουσία και τα τιμαλφή της προέρχονταν κυρίως από τον άντρα της Σόλωνα Ζωγράφο και τον πατέρα του Χρηστάκη Ζωγράφο, οι οποίοι είχαν πεθάνει προ της Ελένης Ζωγράφου στο Παρίσι. Ο Σόλων και ο Χρηστάκης Ζωγράφος κατάγονταν από το χωριό Κεστοράτι Αργυροκάστρου της Βορείου Ηπείρου.

Ο Σόλων Ζωγράφος με τον αδελφό του Γεώργιο έδωκαν την πρώτη και κύρια ώθηση στην επιστημονική και εντατική καλλιέργεια των μεγάλων τους κτημάτων στη Θεσσαλία Λαζαρίνα και Ζωγραφεία, ενώ ο πατέρας τους Χρηστάκης Ζωγράφος είχε αναδειχθεί ένας από τους πρώτους τραπεζίτες της Κωνσταντινούπολης και είχε ιδρύσει αγαθοεργά και εκπαιδευτικά καταστήματα, γι' αυτό και το Πατριαρχείο τον είχε ανακηρύξει μεγάλο Ευεργέτη του Γένους και της Εκκλησίας.

Τα μεγάλης αξίας τιμαλφή του Κληροδοτήματος Ελένης Ζωγράφου είναι ένα (1) καραβάκι (μπιμπελό) χρυσό με ιστία γεμάτο διαμάντια και ένα (1) κύπελο (ζάρφι) χρυσό με ρουμπίνια και διαμάντια. Τα τιμαλφή αυτά προέρχονται από δωρεά του Σουλτάνου Αζίζ προς την οικογένεια Ζωγράφου και φυλάσσονται στο Υποκατάστημα Ιωαννίνων της Τράπεζας Αθηνών, σε ειδική θυρίδα.

Το λείψανο (δείκτης) του Αγίου Κοσμά, που βρισκόταν στην οικογένεια Ζωγράφου σε ειδική επάργυρη λειψανοθήκη, η αείμνηστη ευεργέτιδα, με ιδιαίτερη παράγραφο στη διαθήκη της, το άφησε στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων, για να κοσμήσει την αίθουσα Ελένης Ζωγράφου, επειδή ο Άγιος είναι προστάτης όλης της Ηπείρου.

Ύστερα από το κλείσιμο του πρώην Δημοτικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων το παραπάνω λείψανο παραδόθηκε στην Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων για φύλαξη και εκτίθενται για προσκύνηση από τους πιστούς της πόλης των Γιαννίνων τη μέρα της γιορτής του (24 Αυγούστου), καθώς και κατά τη λιτάνευση της εικόνας Αυτού την παραμονή το βράδυ της γιορτής στην κεντρική πλατεία των Γιαννίνων.
Η Διοίκηση (Αδελφάτο) του πρώην Δημοτικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων για να τιμήσει τη μεγάλη ευεργέτιδά του και για να τονίσει περισσότερο την παρουσία αυτής και του άντρα της στο χώρο του Ιδρύματος είχε αναθέσει σε γνωστό ζωγράφο τη φιλοτέχνηση των πορτραίτων τους, τα οποία και είχαν γίνει και για πολλά χρόνια στόλιζαν το γραφείο του Διοικητικού Διευθυντή του Νοσοκομείου. Σήμερα τα πορτραίτα της Ελένης και του Σόλωνα Ζωγράφου βρίσκονται στο Δήμο Ιωαννιτών και στολίζουν με την αρχοντιά τους την αίθουσα του πρώτου ορόφου του Δημαρχείου μας.

Κάθε χρόνο ο Δήμος Ιωαννιτών και το πρώην Δημοτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων τελούσαν μνημόσυνο στη μνήμη των Ευεργετών του Δήμου και της μεγάλης Ευεργέτιδας Ελένης Ζωγράφου, που τώρα, λόγω καταργήσεως του Δημοτικού Νοσοκομείου, τελείται από το Δήμο.

Επίσης, η Διοίκηση του πιο πάνω Ιδρύματος, ως Διαχειριστική Επιτροπή του Ζωγραφείου Κληροδοτήματος, είχε προκηρύξει καλλιτεχνικό διαγωνισμό και ανατέθηκε σε γλύπτη καλλιτέχνη η κατασκευή των προτομών της Ελένης και του Σόλωνα Ζωγράφου, οι οποίες έγιναν και τοποθετήθηκαν στην Παιδική Χαρά του κήπου του πρώην Δημοτικού Νοσοκομείου, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τη μεγάλη ευεργέτιδα των Γιαννίνων και του άντρα της.

Η τοποθέτηση των παραπάνω προτομών σε περίοπτη θέση των Γιαννίνων έγινε για να προκαλεί το ενδιαφέρον των επίδοξων ευεργετών του σήμερα και του μέλλοντος για ευεργεσίες, γιατί θα είναι βέβαιοι ότι οι ευεργετούμενοι δεν θα τους ξεχάσουν ποτέ. Τέλος, ο Δήμος Ιωαννιτών προς τιμήν της είχε δώσει το όνομά της σε ένα δρόμο της πόλης μας, την οδό Ελένης Ζωγράφου.

Ύστερα από το κλείσιμο του Δημοτικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων, το Εφετείο Αθηνών με την αριθ. 6446/1982 απόφασή του βεβαιώνει ότι, ο σκοπός της αείμνηστης Ελένης Ζωγράφου δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σ' αυτό και αποφασίζει ότι τα περιουσιακά στοιχεία του Κληροδοτήματος πρέπει να διατεθούν για τους παρακάτω κοινωφελείς σκοπούς:
α) για τη δημιουργία (ανέγερση και θέση σε λειτουργία) στην πόλη των Γιαννίνων σύγχρονου Οίκου Ευγηρίας μετ' ικανής εκτάσεως χώρου, ξενώνων δυναμικότητας 100 περίπου κλινών, αναρρωτηρίου και λοιπών αναγκαίων κτισμάτων, στον οποίο θα φιλοξενούνται κατά προτεραιότητα κυρίως οι φτωχοί και
β) κατά ποσοστό 20% ετήσιων εσόδων από τα μισθώματα των όσων ακινήτων θα υφίστανται, λόγω των δαπανών ανέγερσης του Οίκου Ευγηρίας για την ενίσχυση του Γενικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα», προκειμένου να θεραπεύονται δωρεάν οι φτωχοί, μετ' αναλόγου εκδηλώσεως για την ευεργεσία αυτή, δηλαδή εντοιχίσεως πλάκας κλπ. σε πτέρυγα του Νοσοκομείου.

Αυτό, λοιπόν, είναι το Κληροδότημα της Ελένης Ζωγράφου, που σήμερα ανήκει στο Δήμο Ιωαννιτών και ο οποίος ήδη φρόντισε για την εκτέλεση του νέου σκοπού του, δηλαδή, την ανέγερση και θέση σε λειτουργία του Οίκου Ευγηρίας προς όφελος της πόλης των Γιαννίνων και των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας αυτών και της περιοχής τους.
Ο Οίκος Ευγηρίας έχει ανεγερθεί απέναντι από το Πάρκο Πυρσινέλλα, σήμερα λειτουργεί κανονικά και φιλοξενεί άπορα άτομα της τρίτης ηλικίας.

ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ